Nimaga

 

312 10:25. Odatda uyqudan turib ishlarni, ovqatlanish yoki qo’l-yuz yuvishlarni qilishim bilanoq yozayotganimga e’tibor bergandirsiz. Ushbu https://e-library.namdu.uz/22%20%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0/Oliy%20matematika.%20l%20qism.%20Xurramov%20Sh.R.pdf o’qiyotgan kitobimda so’z boshi, epigraf boshlanishida:

Matematika barcha tabiiy bilimlar asosidir.

David Gilberd

deya yozilgan. Umuman olib qaraganda qaysi bir yo’nalishga e’tiborimni qaratmayin, agar og’ir, mashaqqatli mehnat birinchi, kerakli turadi desam ichimdagilar “yo’q, aqliy faoliyat birinchi, chunki bizlar og’ir mehnatning jismoniy Dunyosiga ishonmaymiz, bolalarning raqamli olami bostirib kelayapti” deyishadi, va aksincha, agar aqliy mehnat, bilimli faoliyat turi va maktab-oliygohlarga o’qib umrning shuncha ulushini o’tkazishning ta’siri bor desam, “sen yoki shundaylar hech narsa qilmayapti-ku, barcha narsalar kuch, energiya bilan yaratiladi qo’yiladi, bilim esa o’z-o’zidan borga o’xshab turaveradi” deyishadi. Aslida shu ikki yo’nalish, og’ir-mashaqqatli va aqliy-bilimli ishlarning ikkalasi ham Kannibalizm, o’z-o’zini bildirmasdan yedirib, oiladagilarning etli-go’shtli massassining muvozanatini saqlab turishdan iborat. Og’ir mehnat bilan ishlaydigan, shug’ullanadigan shaxs jismoniy o’z faoliyat turida, mehnat shart-shoroitlarida mashaqqat bilan ter to’kib, energiyasini yo’qotadi hamda ixtisoslashgan ishlar almashinuvidan bir bo’lagini qilib qo’yganligi bo’yicha shunga, energiyasiga yarasha pul topadi. Aql-bilim salohiyatini ishlatib pul topadigan yoki menga o’xshab nafaqadan ota-o’g’il oilalarini boqadigan shaxslar, insonlar va odam(lar), demak, kallasida o’z hayotiy intizomi va Parallel Olam uchun tartibini o’rgangan qoidalari, darsliklari va o’quv qo’llanmalari bo’yicha oldindan, et-go’shtini sal kelajakka ma’nosi bilan chiqarib yuborib bilish orqali qirqib, kesib oilasiga massa-vazn bo’yicha hech ham bildirmay, jarohatlarsiz va ochiq yaralarsiz ovqat qilib aylantirib yetkazadi hamda aslida taom ham emas, oila a’zolarining gavdalari genetikaviy bog’liqlik, birlik bo’ylab, yosh bo’lsa ulg’ayib semirishi, qarrilar esa sal arriqlashi mumkin. Shu borada olsakki, aql faoliyatini bunday ravishda parallel Olamda kesaolajaklar shu raqamli Dunyo Klounadasi bo’lib, misol uchun ularga aytiladigan bizni belgilashlari, aniqlashlari, shaxsni tanish ishlari va hisob-kitobli qoidabozliklari sirasiga, misol uchun, Oliy matematika qayta o’zim o’qish kursimdagi determinant so’zini ham qo’shib qo’ymoqchi edim. Kitobda:

“Determinant tushunchasidan dastlab chiziqli tenglamalar sistemasini yechishda foydalanilgan bolib, keyinchalik determinantlar matematikaning bir qancha masalalarini yechishga, juml(i)adan xos sonlarni topishga, diff(F)erensial tenglamalarni yechishga, vektor hisobiga, keng tatbiq etildi.”

to’g’risida aytilib, aniqroq qilib aytganda yozilib (men yozishni aytish deb almashtirib o’taman, hech qisi yo’q, chunki men aytdim) qanday qilib shunday masalalar, ya’ni chiziqli tenglamalar, xos sonlar va vektorli misollar, differensial tenglamalar yechilishining o’zi hali beri o’qiganlarim, determinantni topish amallari orasida keltirilmagan, o’rgatilmagan. Aslida umuman olganda determinantning kitobdagi izohi bilan Sanskritchasini solishtirmoqchi bo’lib yuqoridagi sitata, parcha bo’lak ko’chirmani keltirgan ham edim. Determinant degani “de<-taxt er muncha->i(parallel Olam ya’ni raqamli Dunyo) no(yo’q)<->ant(chumoli)” degani bo’lib, uchinchisi ya’ni “muncha - parallel Olam” yo’q qilinishni, oradab tushirib qoldirilishni kasb etsa, qolganlari bo’lmish “de-taxt er yo’q-chumoli” asosiy ma’noni, mazmunni ya’ni determinant so’zining izohini bildirib, “muncha – parallel Olam” orqali ko’tarilib, ko’zga tashlantirilib turadi. Demak, o’zimning hisobimda chumoli bo’lgani va uning vazifasi etimni bildirmay kesishga qo’llanish bo’lgani sababli, determinant “de-taxt er yo’q-chumoli” ma’nosida ko’proq jismoniy tomonni, mashaqqatli mehnat qiluvchilarni bildiradi. Demak, mashaqqatlilar bunday misol-masalalarni, chiziqli tenglamalar sistemasi, xos sonlarni topish, differensial tenglamalarni yechish, vektor hisobiga xos va mos amallar bilan shug’ullanishadi, harakat qilishadi va jismoniy mehnat trayektoriyasini faoliyatlarining o’zida chizishadi. Demak, shuncha uzluksiz, ammo o’ylanish-izlanish borasida ora-orada, salkam, 10-15 soniyali to’xtalishlar bilan roppa-rossa 1 soatni uribmizki, soat ham 11:25 ni ko’rsatmoqda. Ertangi kunimizning mazmun-mohiyatining boshlanishiga 35 daqiqa qolayaptimi, demak, yaqinlashib erib ketish ma’nosiga ko’ra 12:00 ga ham yetib kelibmiz. Ertaga 313-kun bo’lib, ko’rinib turganiga o’xshab 2-bahodagi, o’rindagi hamda aslida 5-navbatda keluvchi avlod vakillari o’rtada ikki tarafga yetishmay turibdi. Demak, agar biz er-xotinlar ya’ni hozirgi o’rta yoshlilar 4-bahodagi avlod jamoasi bo’lib 3-bahodagi Ibo’qimlarga qarshi tursak, 2-baho bu - Ibo’qimlar tarafidagi yomonligidan, o’zlariga taqdirni hayot qilib olishlaridan bizni 3-baho bilan bo’lgan simmetriyamizdan ham cho’zib, uzunroqqa o’tkazib yomonlikka, yovuzlikka g’arq qilishi mumkin. Umuman olganda yana bir hisob, bitta raqamli topishga keltirish bilan aytsak, 3+1+3=7 ya’ni bu – tasodifdan, ixtiyordan va xohishdan, tuyg’ular va inson-shaxs gavdasidan hayot va taqdirga boquvchilarning, ro’paro’ qilinganlarning ya’ni qarama-qarshi tutilganlarning, yuzlantirilganlarning dam olishi, hordiq chiqarishi, qilgan ishlari bo’yicha o’tishlarini, o’sishlarini yoki shishirgan orqa pufaklarini bosib pasaytirib tushib yotishlari, divanga cho’kka tushishlari, prujinani o’ynatib ko’proq bosishlari.