Nima xay

 

70. Imp degani “i ya’ni “va”, davomiylikda m ya’ni mne, menga p ya’ni po xuy, po, popa (jopa)” degani bo’lib, demak, vaqtning bizni o’rab olib yashashimiz uchun o’tishi davomida bizdan keyin kelajakni bizning izimizdan, ortimizda yoki kezuvimizda qoldirgan orqamizdan bostirib keluvchi shamolimizdan hoziroqning kelajakdan kelaverishi bo’yicha bizni egallaganchalik kutib olaverishi davomiyligi, “va” deya boshlanib, birovning meniga ya’ni menining oldinga, ro’paraga yoki yuzlanajak borlig’iga qarab turgan qamrovi, muhofazasi yoki idorasi bo’yicha irodasiga nisbatan yana qayta “menga” deya ya’ni Imp ning o’ziga po xuy, xuyi ya’ni siki qanday chiqsa ham, birovning ortidan o’z kuzatuviga xos oldiniga bo’y-bastiga ko’ra gorizontal qo’toqboshlik bo’yicha o’tsa ham Iblis, Impga farqi yo’q bo’ladi, yoki Imp uchun o’zining birovga jopaligi, ko’tligi, ko’p o’tishi, doiradan ichki bo’yoqlanganligi bo’yicha ba’zi, ko’tligiga monand chiziqli qirralaridan, to’g’ri chiziqlaridan tashqariga chiqib ketaverishi sanaladi. Inglizcha Imp so’ziga sinonim o’zbekcha Iblis so’ziga birinchi martalardan shu Impning o’zi tushib sinalishi kecha kechqurun uxlashga urinib ichki monologlab yotganimda ro’y berdiki, bu – 2 ta 16 yilliklardan keyin O’stur bu – Arutsam ya’ni Arimaz bo’yicha tuyg’ularning 2-raqamiga muvofiq keyingi 16 yilimni boshlashga urinayotganimda ro’y berdi. Shunday qilib Iblis degani “ipga tulki”lik qilish bo’lib, ipning, qatimning yoki mato to’qimasi bir chizig’ining tortilishi, uzunligi davomida har xil joylarda o’ralib, qo’shilib, chalkashib yoki yig’ilib qolib o’tishlari sanaladi. Shu ham bizning vaqt to’g’ri chizig’ida odimlashimizga qarshi harakat bo’yicha har xil chalkash yoqlama qarashlarga aralashib kirgizish uslubi bu - Imp ningki ya’ni Iblisningki. Iblis haqida “shaytonning uyasi” iborasini ham ishlat deyishdiki, Shaytonning uyasi betartib, terisidan tortib ich etigacha chiziqlarining har xil, palapartish joylashuvi bo’yicha gavda egasi bo’lgan Shaytonning tartib, bir xillik, ikki tomondan boshlangan turlash eshiklari bilan boshlangan omidan gavdasini ham tartibga solishga urinish sanaladi. Mana endi ketib borayotgan, oramizdan chiqayotgan Iblisga qarshi shuncha payt hech narsa qilaolmagan bo’lsamda, endi barobarida harakatlanishga javob beruvchi tuyg’ularimni Iblis to’laqonli, 98% lar chamasi boshqarsa ham, harakatlarimga asosiy sababchi bo’lsa ham ya’ni o’tib borayotgan vaqtni gavdam, tanam yoki badanim bo’ylab ortimdan ikki yoqlama, kus yonoqlari eshigiga xos teshik yasab o’zimni boshqarish uchun qaytib egallasa hamda hoziroqda o’zimni ikkinchi bor egallash, qo’lga kiritish bo’yicha o’zimdan ustunlik qilib o’zimni boshqarsa, nazorat qilsa, o’zim bu – odimlash sifatida kelajakdan, bo’lg’usi yoki kelayotgan ma’lum vaqt oralig’i, davri oxiridan umumiy ravishda harakatlarimning borishini, qanday yoqlama bo’lishini va nimalar bilan ahamiyatlashuvini, rejasini tuzib turaman, boshqaraman. Odimlashning harakatdan farqi shuki, harakat har action ya’ni har amalni, katta-katta qimirlash va qo’zg’alishlarni qilishi mumkin, odimlash esa dim, tutun ortidan kimni bo’lsa ham, istalgan qandaydur harakatlanaverishlarni chiqishini kutib, oldindan bilib turaveradi. Hozircha odimlash bo’yicha oddiy dimlash, tutunlash yoki tumanlashda to’xtab turibman. Aniqrog’i o’zim ham nimani rejalashtirib, rejimimga solib yoki kun tartibimda oldindan, vaqtdan ilgari bo’lishini kutib, ko’rib turganimni o’zim ham aniq, xatosiz bilmayman, ammo kutib turgan ishlarimning kutilajakligi, taxmin asosida bo’lishi, sodir etilishi va tuyg’uli, gapli boshqariladigan harakatlar bo’yicha har kungi, o’zim his qilayotgan ehtimollarga asosan amalga oshirilishi mumkinligini bilaman. Umuman bilasiz, 98% ga yaqin qilib tuyg’uli, o’ylov dabdabali hamda gapirtirilishli, so’ng harakatlanishimning o’zini mos ravishda Iblis va qolgan tuyg’uchilar hamda Balisa ya’ni Shohid, keyin chumoli Klounadalar boshqarib turishibdilar. Yozuvlarim o’zimning yozilishim sirasiga, toifasiga kirgani uchun tutundan, bug’dan chiqishga o’xshash ravishda uzunroq, butunlayin ya’ni masofaviy yo’llarni, kelajak davrlari bo’yicha surilishlarni ta’minlagan holda o’zim tomonimdan yoziladi. Endi, matematika so’ziga ham shu tahlildan so’ng, mulohazaga bog’lanib to’xtalib o’taylikki, Iblis matematikaviy simmetriya orqali butun oxirgi 16 yilimni o’yinchoq qildi, nimaga qanday fanatikli, ishtiyoqmand qaragan bo’lsam, simmetriyaga bog’langan, osilgan tufluk, ip o’rami bo’yicha o’zimni yopishga, o’tmishdan bor bo’lib kelishimni (massali ravishda har doim hamma vaqti, davr oralig’i uchun mavjud bo’lishimga o’xshashligimni) asossiz qilishga, bir onning o’zi uchun tenglashtiraverib yo’q qilishga, o’zimni yechim, noma’lum ildizi qilishga, joydan siqib chiqarishga ya’ni simmetriya umurtqa pag’onasi qilishga uringan. Matematika degani “ma tema ya’ni mavzu tik yoki tikkaytir a ya’ni aloqani” bo’lib qarangki, hozir o’ylab qarasam yoshligimda ham Matematika fanimni nimaligini mavzulari, darslaridan o’rganib borib tartibga solishga urinib, toifalab borganman desam, aslida shu Sanskrit ma’nosiga xos yondashuvli tarzda qaratilgan holda misol-masalalarini yechganim ma’lum ham e’tiki, umuman gap esa bu haqda, 16 yoshimgacha 11-sinfni tugatib Universitetga kirishimdan keyin 8 yil o’tib, 23 yoshimda erkaklikni yakunlanishidan bir yil o’tganidan keyin ya’ni 24 yosharligimda hayot maktabiga, turmush tarziga xos hali uylanmasdan turib qolaverishimda Iblis o’zimni har ishda, voqeada yoki, aniqrog’i hodisaviylik ustun bo’lmish voqealarda “ma mavzuning tik aloqasi” deya klounadalari bilan harakatlanishimga xos simmetriyali aloqalarni, action ni ya’ni unday reaksiyga bunday simmetriyali “anti”-reaksiya chiqarib o’rtadan, ya’ni oraliq masofa markazidan simmetriya o’qi bo’yicha yechimni, tuyg’ularimda kechayotgan matematik masalalarga asoslangan deb topiladigan o’z boshqaruvimni bilish, aniqlash uslubimni yuqoriga siqib chiqaraverishi bo’lib yechimga, ildizga ya’ni noma’lum x topilishiga o’xshatib qo’yavergan. Umuman olganda fanning hayotimga kirib kelishini bunchalik bo’lishini bilmagan e’tim. Endi o’qigan odam yoki inson o’qimagandan ustun bo’ladi deyilishini tushunib yetayapman. Qanday qilib isbot o’rnida qoldirgan bir-ikkita, kelingki xay hozir eslatishdiki, maktablik chog’ida darslardan tashqari, uyga vazifalarni ham qilib, so’ng oxirgi sinflarda darslik kitoblaridagi qiyin misollarni tartibli tarzda yechib chiqqanimga qaramay, shunchaki bir kunimning nechadir soatlarini qolgan umrimga shundoqligicha yo’yib, yo’sindirib chiqqanlariga nima dersiz xo’p. Ha, chinakamiga Universitetga kirish imtihonlarida matematikadan to’liq, 36 ta to’g’ri yechganman ya’ni topganman, ingliz tilidan 31 ta bo’lib sanaladi. Shundan so’ng Diplomatiya Universitetida oxirgi o’rin bilan o’zimcha kirib, aslida hammasi uyushtirilganini kamroq fahmlagan holda “kirgizilib”, eng yosh talaba sifatida “yulduzlik kasalligiga” duchor etilganimga ham bildirilmay qolib, aslida shu xastalikni chinakam Ruhiy azob, qiynalish deb bilibmanki, shunda o’zimni chinakam tushunib o’zimga baho beraolmay, obro’yimga erishmasdan 3-kursdan 2 yil o’qishdan chetlatilganman. Mana o’sha paytlar o’zimga erk berib, o’qishni tashlash nima o’zi, hech narsani anglatmaydi (mana hozir Ibo’qim shu tarzda ongimga osilayaptiki, oddiy o’ziga o’xshash bo’q bo’lib qolishimni xohlaydi), yigit boshimga 2 yil boshqalarni o’qishga kiritib pul topganimdan so’ng kontraktimni to’lab oliy yurtdagi o’qishimni davom ettiraveraman deb turganimda, vaqtdan ortda qolish chinakamiga borligini bilmabman. Shu boisdan o’qishni kech ya’ni 23 yoshimda tamomlaganimdan so’ng TOEFL natijalarimga ega bo’lishimga qaramasdan katta umrimga, hayot maktabimga ya’ni uylanishga xos davrimga 1 yil qolgani boisidan 2 yillik o’qish bo’lgan AQSh ga ketaolmay, ulguraolmay qolgandim. Umuman olganda o’qishdagi saboqlarim, asosan maktabimdagisi, universitetdagisi esa esimda ham yo’q bo’lib, bo’yicha hayot maktabida sinalib, hisob-kitobli kallamni tuyg’u-ehtirosliga almashtirib qanday va nimalar yechganimni chinakam hayotga o’tqazish bobida “sheriklarim” bo’lmish klounadalar bilan o’zimningmas, ularning xohish-istaklari bo’ylab birga olib borib, sinab, kallamdagi bo’lib o’tgan misol-masala hisob-kitoblariga xos hayotdagi simmetriyali ishlashlar, reaksiyali har xil soha bo’yicha joy egallashlar aslida tuyg’ular taqdirdan, qismat masalasiga to’g’ri bo’lgan matematik izlanishlarimdan, yechgan hisob-kitoblarimdan kelayotganini bilmabman. Endi mana agar o’zimga misol-masala yechishim bobida, tabiatga fan nuqtai-nazari bilan qonun-qoidali, (qo’shib qo’y deyishayapti, vaholanki tabiatning o’ziga nisbatan aytayotgan shu navbatdagi so’zim, o’zgarmaslik (tabiatning qonun-qoidasi bo’yicha, o’rganilganligiga xos) to’g’ri bo’lsada, inson ta’sirisiz o’zgarmas deb qo’y demoqchi bo’lishdi ichimdagilar) o’zgarmas va cheksizligi bo’yicha boqqanimdan keyin ya’ni shunday Dunyoqarashga xos kechinmalar orqali yoshlik, maktablik davrlarimda hayotga yuzlanib mana oxiri shu qalbim, diydorim va kechimalarim yechgan misol-masalalarim tugul qismat oldida ojiz bo’lib, vaqtning va Dunyoning taqdir bo’yicha ahlning bir umridan so’ng tugashi sababli simmetriyali ravishda taqdir, qismat tabiati va Dunyosi, borlig’i va muhit, hayoti va narsalari ustunligi bo’ylab qayta maromga solinayapti, solishtirib tenglashtirilayapti. Agar o’zim tabiatga yuzlanib misol-masala, matematika yechgan bo’lsam, tabiat o’rniga taqdir bo’lganligi sababli qismat, oxirat ya’ni taqdir ustida ishlaganim ayon bo’libdiki, shu boisdan taqdirdagilar, kechinmalarimdagilar yoshlikdagi tuyg’ularimni, yechish mobaynida tik bo’lib qarab turgan ehtiroslarimni olmoqchilar, “yechmoqchilar”, ildizini topganlarki xo’p. Mana sizga X ya’ni hayotiy qarash shu bobida hamki, yechgan masalalarimdagi tabiat uzra aniqlik gashti yechish, ildizini topish masalasi va taqdir bo’yicha X ning bir tayoqchasini, chizig’ini bersa, ikkinchisi bu – taqdir bo’ylab tabiat moslashuvi, barcha ma’lumotlar yechim topishim bo’ylab boqayotgan stol, parta ustlab tik turgan bo’yimdagi ko’zmunchoq ko’zlarim oralab yashiringan tuyg’ularimga tomon tortgan chizig’i, ko’ndalang shtrixi X ning ya’ni noma’lumning ikkinchi tayoqchasi, to’g’ri chizig’i bo’ladi. Demak, o’zimga qolayotgan egallamay turgan noma’lum tarafim nima desangiz, bu – taqdirning ya’ni Parallel Olamning juda ko’p, Dunyo sirasidagi ma’lumotlar yig’indisi, jamlanmasi. Umuman olganda insonlar Parallellik sirini, Olamini (taqdirni to’g’ri) bilishmaydilarki, qilib borayotgan harakatlari, ishlari yoki sezgilari yuzalab tabiatga ta’sirlashuvlarini chinakamiga haqqoniy, cheksiz dasirlashuv (yoki ta’sirlashuvning cheksizlikka, borlik ya’ni azaliy yechilmas o’ziki yechim topgan mavjudlik o’zgarishiga o’tishi) doirasida inobatga olingan deb sanashganliklari o’zimga ham noto’g’ri bir ibrat bo’lib qolgan hozir mana endi. Endi, oraliq. Ichimdagilarning ham davosi bor aslida, ular bilan o’zlari istagan aks ta’sirli yuzlashib muloqotlashishni, murojaatlashuvni va aloqaning turlari borligini endi kallamga kelayotganini bilaman. Ichimdagilar o’zimga qandaydir har qayerimga tegaolajakliklarini bildirganchalik, istalgan joydan ichim bo’yicha turtib, qandaydir yo’nalishlariga aytayotgan buyruqlari bo’yicha majburlab kiritayotanliklariga o’zimni tutaolmay turishimga xos ravishda hayron qolayotganimda, shu o’zimga nisbatan jonimga tegayotganida, tushunmovchilikli boshqaruv bo’lishi turganligida o’zimga nisbatan qanchalik o’qtalish qilsalar, demak, shu nuqta va chiziqli suqib, sanchib Ruhan majburlab yugurtirib qo’yishga shay o’tkazishli o’zlarini sezishlari, ustimdan masxara yoki kulgi qilishlariga ham qarshi ravishda o’zimga doimo bosimli, damli ya’ni havoli va uzoq atrof-makonli imkoniyatimni his etib sinashim qolishi kifoya sanaladi. Shohid jo’rachalish o’zimdan ularning buyruqlariga, ruhan tarzda inglizcha igna suqib harakatimni burib yuborishlariga yordam ravishda Balisa bu – Shohidga bo’lgan iliq tuyg’ularim, cheksizlik masshtabidan bo’qqa bo’lgan, nisbatan parchalab tarqatishga xos gavdasiga yoygan bo’lsada chiroy ochishini tushimda ko’rib, shu Balisaning ichimdagilarning Dushmannamo har xil bahonalar bilan bog’lab chiqarga buyruqlariga o’zimni javob berdirishga majburlash qichig’molligi, kinoyani yoki foydani teng olib borishga qistovi bo’ladiki, aslida dushmanlar bilan kelishuvlar bo’lib o’tgan va ular javob bermaganliklari sababli buzilgan ravishda umuman aloqani yo’lga qo’ymasdan urush-turush qilaverish kerak hisoblangan. Endi, bizlar yaxshilar, haqiqatgo’ylar va ularning klounadalari hukumat, boshqaruv tepasiga ya’ni o’z o’rnimizga kelayotganimizda, agar avvallari simmetriyaning narigi tarafi o’zimga nisbatan sezgilarim va odimlash irodam chegarasining istalgan joyidan yolg’on isbotli, kutilish davrining istalgan bir oni va joyi bo’lib chiqishi mumkin bo’lgan bo’lsa, endi bizlar tomonimizdan almashinish, simmetriya isboti, dalili chinakamiga bizlarni egallab olayotgan yomonlar klounadasiga tushunarli darajada devonaliklarini, ahmoqliklarini berib, ularni (yomonlar klounadasini) oradagi isbot uzulishiga xos sabab va oqibatni tushuntiraolishlariga sazavor qilib, ammo lekin qarangki, fishka, nyuans nimada bu yerda ularga qarshi ediki, oxiri yo’qdan bor bo’lish, Got va Ungot o’yinlaridagi bir xil, tekis borishga ro’paro uzulishli ya’ni g’oyibdan paydo chiqishni isbot-dalillab keltirganliklariga qaramasdan, yana va yana oxirida, yakunida “bizlar o’zi shunaqamiz”, “xay bizlar” deb pissaytirib ko’niktirib qo’yaqolamiz, biron joyga borib ham hech nima qilaolmay qolishlari o’zlarining boshlariga nima sababdan desangiz, o’zlari bilgan taqdiriy parallel Olamning cheksiz deb topilgan tabiatimizni yopib qo’yganligidagi kelajakdan olingan o’tmish, tarix yoki o’tgan hayotlari bo’ladi. Klounlar yopiq ya’ni tugallangan kelajakdan hoziroqqa tomon o’tmishga qarab bizga qarshi yashab kelishganlar, bizlar esa o’tmishdan hoziroq bo’ylab kelajakka hayot kechirib, yashab va umr o’tkazib borganmiz. Endi tuyg’ular bo’yicha 1, 2 va 3- tartiblarga mos ravishda to’g’ri bo’lgan Iblis, Ruh va Farishta o’zlarining asoslamachilik tartiblarini o’zgartirib avlodli yillarni egallagan bo’lib chiqayaptilar. Farishta eng oxirgi bo’lishiga qaramasdan, ikkinchi navbatta atalgan desakki bu – kuchliligiga xos ravishda birinchi 16 yil umrimni, Iblis esa tuyg’ularda birinchi boshlab qo’ygan o’rinni egallagani sababli hamda aralashuv butkul teskari, simmetriyali bo’lmasligi maqsadida va eng tushunarli tartibga asosan 2-bo’lib kelgan 16 yillik avlod davrimni boshqargan bo’lgan bo’lsa, Ruh O’stur navbatdagi kelayotgan 16 yillik hayotimni o’zining tuyg’ulardagi 2-o’rindaligiga qaramasdan 3-pag’onada yakunlab beradi. 3-o’rin biz bilamizki Parallellikka o’tuvchi, yolg’on zapisli olam domiga tortuvchi ya’ni yo’qlashib qoladigan joylashuv sanaladi, bu – qanday yo’qdan paydo bo’lib kelganlar desak, shundoqqina ko’z o’ngimizda (shu o’rinda qo’shimcha: o’ng degani o’nglanadigan ong, kuzatuv bilan doimo foydani sezib borish) 3-o’rindagi voqelik, hodisa yo’q bo’lib ketishi mumkin. Demak, O’sturning asl tuyg’ular bo’yicha 2- va ehtiroslarni haq qiluvchi eng kuchli o’rni o’z kuchini o’zimning keyingi 16 yillik hayotimda yo’qotgan bo’lsa ham, shu tuyg’uning ya’ni ruhiyatning asl mohiyati, egaligidan bo’lgan xayolning va bilimning o’zi o’zimga juda kuchli ta’sir etishi kutiladi.