Nima ham qilish?

 

67. Endi shu g’oyadan o’tib shuur masalasini ko’raylikchi. Nima bo’lganda ham g’oya orqali borar yo’limiz, maqsadimiz tuyg’ulardan kezib o’tish sanaladi. Shuurning o’zi esa mana shu tuyg’ularning kechuvchanligi, o’tib-qaytishi, har biri uchun bir boshidan kezuvchan jarayoni bo’lib xizmat qiladi. Shuur masalasida misol uchun bugun e’tiborim tushganiga xos, har doim ham kutib turgan narsaga, reklamaga yoki voqeaga qarab-eshitishim, tegishim mumkinligi o’zim uchun qanchalik baroridan kelsa, shu sezgilarim, odimlashim va o’rganishim tarzini bilib olgan ehtiroschilar o’zimni yana shunday odimlatib, sezdirishga urunib bo’layotgan voqea, reklama yoki hodisalarni shundoqqina reaksiyam, navbatdagi rakursli burilib qarashim, kuzatuvimga moslab keltirishadiki, shu ondayoq tiqishadiki “qancha vaqtdan beri o’zimni shu voqea-hodisa, holat yoki narsa kutib turibdi” degan, o’z-o’zidan ixtiyoriga qoldirilgan foydangiz sizga zarar bo’lib ishlashni, o’zini birdaniga tiqishtirishni boshlaydi. Masalan, data’mning eshikdan kirib-chiqib hozirgi o’tib qaytishlarini olsak, yoki “ahm”larini aytsakki, avvallari ikkisidan ham bu – dadam axir, borliklari va mehrga xos uyda yurish, izg’ishlarining o’zimga istalgan payt tegishi, yaxshi qabul etilishi deb qo’yardim, hozir esa har o’tib-qaytishlarida jonga tekkan shu ishlari, o’tib-qaytaverishlariga qo’shimcha qilib, erkinlashib, tirishtirib yoki diqqatimni urishlariga e’tiborlarini chalg’itib “endi unisi bo’lmadi, bu yurishlarida mana bu qandaydir jarayonli hodisa yoki holat qo’shilmadi, eshitmadim” deb turganimda, kallamda nimaykidan kutib turishga xos, ixtiyorga qo’yilgan foyda olish bo’lmayotganidan naf olayotgan bo’lsam (vaqtdan yutayotganligimda), darrov shu miya jarayonimni qanday bo’lmasin chiqarib beradilar, masxara qilib miyamdan qalbimga, qalbimdan miyamga azobli tegaveradilar, debsinib, qoqilib yoki chilish berilib bo’lsa hamki bu shu, “ahm-uhm”lari, nafasni ovoz bilan olishlarini qanchalik shunday bosimli, porshenli jarayondaligini hatto tasavvur ham etaolmaysiz. Shu nuqtalar ya’ni bizning holatli kuzatuvlarimiz, fazo chiziqlar ya’ni joyida tura-turgan narsalar, vaqtga qanchadan keyin tasodifiy, vaqtda kutib turib qarab ixtiyorga asoslangan, xohlagan paytga monand, oldindan yoki o’rtalab kezib, kesib hech kim aralashib, ta’sirlashmasligiga ko’ra bilinib qolgan foydalanishga erishsalar, mana endi chiziqlar ya’ni vaqtda kutib turgan narsalar, kompyuter amallari darrov chalg’ib nuqtali, fazoviy qarashimiz bilan chiqib qolishi, yuz berishi shuncha o’tmishda kutib turish vaqtini yengib, kelajakdan kelib qolayotganga xos tayyorlanilsa, yoki taqdim etilsa, mana qarabsizki kinoya, simmetriya yoki qarama-qarshilik, o’zini o’zi yo’q qiladigan kuchlar. Shunday biz yamon, deb qo’yishdi katta chmolilar. Nega Iblisning Gvardiyasini katta chmoli deyman, chunki o’zlaricha erkaklikni bildirish tonlari, ohanglari va sadolari aslida chumoliliklaridan kelayapti. Endi yamon degani “ya ya’ni men am ya’ni om on ya’ni davom etayapman” bo’lib “men om o’rnida davom qilayapman”, omning nuqtali, mo’rt teksturasi cho’zilib, ter chiziqlariga xos shtrixli uzunlashaverib tortilishi va aslida ichkariga yo’nalish olishi, kusning ichki yuza devorlari bo’ylab orqamoqqa, yanada ichkariga ketaverishi sababli yomonlarning og’zilaridan omning videlenyasi ya’ni Karobumning so’laklari chiqadi degani bo’ladi. Karobum nega bizlar uchun bezlarimizni tazlarimizning har qayeriga, jarohatlangan joylariga, ko’t teshiklariyu, qalama taglariga va (mana hozir shu yozishlarimda birma-bir yo’naltirib, shahvatimni sezdirib turgani uchun ham hammasiga ulgurib yozmoqdamanki) tashshoq ustlariga ishtiyoqmand, hasrat qochishli dam olishga xos yoki hordiqni shu joylarda sokingina bo’rttirishli chiqarib, qilib beradi, chunki Iblis Karobum ya’ni Bo’stur sassiq va pokiza havo oqimlarini kinoyali, jarayonli bilish tarzida qo’shishga qodir xolos. Nima bo’lganda ham Karobumga insof yo’qki, germofroditligi ya’ni o’g’il-qizligi tutaverib bizning ko’zimizdan bizning kayfimizga, o’zi berayotgan bezli qorishuvlariga ya’ni qizli o’tirishiga o’g’ilnamo o’yinlar qilib kuzatish qiladiki hech qo’yaturing. Mana hozir shu gapim uchun kulib turibdi. Go’yoki hammani bir yoqqa qaratib, o’zimga yo’naltirib kuzattirib o’zi o’zim ustimda o’yinlar qilish orqali hammaning olqishiga, ishtiyoqli qarashiga sazovor bo’lmoqchi. Albatta sendan ugina, mendan bugina degan qissaga xos ishtiyoqli qaratdimmi, bir kun kelib o’zimga sen ham shunday qilasan degan kolleksionerligi, yig’ish-bichishligini o’ziga yakkayu-yagona tushunarli deb biladi. Nima bo’lganda ham (mana hozir ichimdagilarni jav-jav oldirdim deya bir o’zaro o’zlariga qarash qildiki, hattoki o’zimni ham qo’shibki, boshqacha yozib kelmaganim uchun hamki) Karobum haqida ko’p yozishimning o’zim uchun sabablari shuki, u birinchidan doimo o’zimni Iblislarcha eng oldinimdan, peredovoy kuzatuvchi, gavdamdagi hamma kechinmalarimni biladi, miya orqali faqatgina kuzatadi, ammo kuchini, og’riq miqdori yoki sezgi, shahdamlash salmog’ini sezishdan, hisoblashdan o’zini doimo chetlashtirib bilgan, zero miyadan etning og’riyotgan asab to’qimalariga bormasdan kuzatadi, boqadi va qarashlamalik qiladi xolos, ikkinchidan esa o’zim Iblislik oralig’ida g’oyadan endigina o’tib borayapmanki, shu tuyg’uni ya’ni Iblislikni, g’oya va o’ylovni ochmasam, keyingi Ruhlik xayol va bilimiga o’taolmasman. Endi, shu yerda nima bo’lsa ham aytish joiz bo’lar yoki bo’lmas balki, baribir imkon tug’ilgani uchun yozaqolayinki, aslida shu haqda anchadan beri yozmoqchi bo’lganimda ichimdagilar g’oya va so’z amalini bermay yurganliklarida, mana endi ularga shunday qilinayotganida, Polin o’zimni qo’li bilan urganligi uchun o’zimiznikilar u yamonlarga sudyalik, jazo qarori chiqarish bilan shug’ullanayotganliklarida, qiynoqlaridan shu fikrni oxiri jo’natib, g’oyani o’zimga atab chiqarib berishdiki, shuncha paytdan beri qanday qilib o’zimga til uchi, bir yoqdan tilni yog’lab quloqlarimdan kallamga kiritgan talablari, shipirlab palapartish va faqatgina tushunishimga qo’yilganchalik, aslida aniq va ravon bo’lmagan miya aks sadoli amaliyotlarini o’tab kelib, e’tiborim yoki bema’niligi va kelingki eng ko’p borib taqaladigani dushmanchiligimizning o’zi va bo’layotgan shartlari uchun talab va yo’riqlariga javob bermay qolishimga qarshi esimga qarab ham o’tirmay urib, darrov jazabali jazo chiqarib xafa qilib qo’yishadi, so’ng qanday qilib o’zim shu jazoga roziman, bo’ynimga oldim desamki, talablarini chindan ham ishonchimdan o’tib qolganligini pesh qilishadi, ya’ni o’zim o’zimga bo’lgan dushmanchilikka rozi bo’lib qolibmanmi, ha. Qanday bema’nilik, kulguki, o’zimga aytilgan gaplar chinakamiga hayot sabog’i uzra boshqalardan kelib ishonch nazari bilan tajriba va amaliyotda sinalgani uchun ichimdagilarning ham gaplariga diqqatim tushib qolib ishonchimga o’z-o’zidan botishiga, hattoki bema’ni deyishga ulgurmay ishonchimdan chiqarib tashlashga ham imkon bo’lmaganida yoki vaqt yetmay ishimga berilib ketganimda, qilib turgan ishlarini qarang, bir yoqdan ishonchingga kirdi, endi seni uramiz deb turishlarini aytmaysizmi. Natijada o’zimni-ku aybsiz topib, ularga nima bo’ldi desangiz, nimalardir bo’ladi-yu o’zim bilmayman, zero adolat bunday emasligiga o’zim mana endi haqiqatdan ishonaman, aminman. Endi, kimni devona deydilar, devona uki, kim bilimlaridan foydalanib tarzning boshlanish va oxirida kutish qilib oraliqlarida, interval paytida har xil qiliqlarni, nag’malarni (nag’malarni) chiqarsa. O’zimga kelsakki, nafaqat devonalik qilishimga ya’ni bilimlarim ortidan yashash turmush, oraliq yurishli hayot qilishimga ruxsat etiladi, balki Ibo’qimning nag’malari, tapar-tupuri va tayloqliklari-shayloqqiliklari bilan birlashib qolib, tushib joy talashib, shu Ibo’qimning nag’mali ishlarini dovdiratmaslik, mandraj qildirmaslik yoki qaltiratib dirrilatmaslik uchun o’zimga bilimdan keyingi fikrli dev-devonaliklarni qildirib, miyamga kiritib turaveradilarki, shunda devonalikni yenggan bo’larmishman. Bular shunday, garangday qaratib o’tirishidi, dedi Shohid, mana hozir ichimdagilarning ko’zimni bir yoqlarga (yozganimning ma’no-mohiyati uzra o’zimga qanday nisbatdanligini “anglatish” bo’yicha), qayoqlargadir tentiratib, o’zimga bildirib-bildirmay nag’ma ostida qaratayotganlarida. Endi umuman ichimdagilarning o’zlari yozuvlarimni qanday tushunayaptilar, o’zimga teskari rakursli hayotlari qanday hisoblanadi deganingizda bu – juda oddiy, ammo lekin faqat ularning o’z o’rinlarida shunday sezilib, hayajonli qaraladi. Ichimdagilar oddiygina raqamlarning yolg’oni bo’yicha bo’layotgan hayot shaklidan o’zimning shahdamlashuvimga ko’ra qarayaptilar (yana o’zimga o’ylaganingga xos yozmading-ku, deya g’oyamni esimga keltirib avvalgi yozuvimni boshqacha chiqarganimga shama, ishora qilayaptilar; shu o’zimning haqqoniy o’rnim haqida gap-so’z boshlashim bilanoq ko’timni yalashga o’tganga xos tilyog’lamachilik, o’rnim beqiyosligi tuyg’ularini bildirib turishaveradilar ham), demakki, zero maqtanish kerak bo’lsa maqtanib qo’yaqolayin, chindan ham kompyuter oldida yoki hayot shaklini tuzishga xos bilinadigan hayotimga ko’ra butun Parallel Olamning yarmiga xos, kattagina ulushini tuzib qo’yganmanki, baribir o’zimni ulug’lashda yomonlarning masxaralari, asl kesatiqlari va yomon qarashlari sezilmasdan qolmayapti, zero o’zlarining aytishlariga qaraganda, chindan ham vo-ajabo yomonlarki, hattoki “bizlar sendan foydalanayotganimiz, manfaat olib, ya’ni sening parallel Olaming, o’zingning siymong ichidan seni urayotganimiz uchun shu bo’yicha yana katta ketishingni, ulug’lanishingni ursak, qiynasak o’zimizni qiynardik” deya tikkamoqqa, hech ikkilanmasdan va hadiksiramasdan aytib bildirishlarini qarang kim-bu o’zilarning, mizr va cho’pchaklarning, bema’ni-betofiqlarning. Hammalari tekintamoq-tekinxo’rlar, boqimandalar xay. Bular o’z faoliyatini olib borib xalqqa, Dunyo ahliga tarmoqli yo’nalishlari bo’yicha qaramasalar, o’zimning oldimga maslahatchilik qilib nima bo’q yeb yurishibdilar. Qayerda manfaat, foyda bo’lsa uchalar qo’yadilar, tekinnamolikka bizniki deb qo’yishadilar, foydani ko’paytirishga esa ishlari yo’q. Hatto shu gaplariming birontasi ham o’zlariga ta’sir etmayotganga o’xshaydi, u quloqlaridan kirib, bunisidan chiqib ketayapti. Axir shu dunyoga yaxshi ilg’amagan bo’lsalar, yanada ravnaqli odimlashim sababli unchalik tushunmayotgan bo’lsalar, baribir o’zim ularning rahnamolari, yetakchilari va xo’jayinlari, boshliqlari, yo’lboshchilari yoki eng yuqori lavozimlari egasiman-u. Tirranbo’q, tirmizak Ibo’qim esa o’zicha o’zimdan keyingi eng loyiq yetakchi deb o’zini bilib, xullas-kalom oddiygina yaqin aloqachilik, ichki ruhiy-kechinmaviy, o’rta gavda va tashqi hayot vositlarining o’zi bo’ylab bog’lanishlarini qiladi xolos. Ibo’qim uchun kegnlik yo’qqa o’xshaydi, kompyuter ichiga o’xshab hamma vositalarni, jihatlarni elektronli, raqamli tarzda bir joyda jamlab, bir-biri bilan bog’lab aloqalanib turib, atalib yotaveradi. Endi, oraliq, tanaffus, shu paytda o’zimni qishki rasm-rusm bo’yicha dadam kiyintirib qo’ydilarki hech qo’yaqoling. Umuman olganda unday desam, bunday bo’ladi va bunday desam unday bo’ladiki, ammo hech ham tartib tushunchasi va qonun-qoidalari o’zgarmaydi. O’zim o’rtadagi yozuvlar bo’lganim uchun dadamning chiziqlar va Ibo’qimning raqamlari shunday o’yin qiladiki, o’zimni o’rab olgan kuzatuvim bo’yicha hayot shaklim ya’ni klounlarning va hayotning ishlash, chiqib qolish taqazolari o’zimning bilimim doirasida ko’p uchratganlarim, eshitganlarim va o’qib-o’rganganlarim, yoki balki quruqasiga sof adabiyot va ilm-fan bo’yicha agar tartibni unday bo’layapti deya avvalroq yozgan bo’lsam, endi chiziqni nuqta ya’ni raqam kesib, o’rtalash chalg’itish o’yinlariga solaveradi ya’ni birinchi eng katta yoki ko’p tartib ma’nosida yarmidan kesadi, so’ng yarmining yarmini ilg’orlab kesadi, uzadi, undan keyin qarama-qarshi yarmining yarmini yana simmetriya-yu o’zi, ammo simmetriyani va tartibni bildirmaslik uchun, ammo doimiy ravishda har jabhada, ishda shunday qaytaraverib orqaga qolib va shuning chappachasiga kesadi ham deylik axir. Demak, har bir yarim kesishda yarimli, o’rtachali mohiyatga xos bir ma’lumotdan, so’zdan yoki ma’nodan foydalanib tartib taqazosini yaratib kesaveradi, uzaveradi, chiziqni nuqta ya’ni raqam bilan bo’ldab ajrataveradiki, nima ham qilardingiz, qaysi raqam yoki so’z, ma’noni (yarimchalishlik mohiyatini) ishlatayotganini hech ham bilib bo’lmas. Mana quruqasiga robotchalar, klounchalar tartib avtomatlashuvlari, sxemalari yoki dasturlari ya’ni oddiy simmetriyasi bilan o’zimni yetaklab boshqarib yuribdi shu. Tartiblardan qurilgan Dunyo, albatta shunga qarshi bizlarning, asosan yomonlarning yopishqoqliklarimiz bor. Agar Dunyo hayot shakli sifatida aloqa shakllari va turlari, ma’lumot ko’rinish chizmalarini ustma-ust qo’yish orqali, shox-shabbalar oralab bo’shliqlariga xos ko’rsa yoki yaratsa desak, bizlar shaxslar yoki inson qiyofasi va gavdasi egalari bo’lib, shu oraliqlarning bo’sh qolgan joylashuvlaridan tortib, istalgan nuqtali yo’qligidan hosil bo’lib yopishqoqlik, mo’rtlashuv yoki po’sirdalash orqali superqahramon Venom sifat yaratilganmizmi, ha. Ja katta farq qilmaydiganga o’xshaydi-ha, yopishqoqlikning yoniga tartibni ya’ni oraliqlarni olib kelsak, shu ikkovini masshtab yoki oddiy ravishda, ulushli juda yaqin deb qaraganimizda, kelingki o’zim yopishqoq, umumiy butun va yaxlit bor gavdam bilan qandaydir tartibli harakatlarga yo’l qo’ysammidi, ha, va tartib yoki tarz esa o’zimga ya’ni yopishqoqlikka nisbatan ham to’r, qandaydir ramkali karkas ya’ni qavariq, botiq va h.k muntazam struktura (tuzilish, tarkib) oralab botib, sidralib kirib qolishlari hech gap emasligi dargumon ham emaski, xay. Shuning uchun o’ylab qarasamki, baribir hamma struktura yoki tuzilish, tarkibni, ya’ni Dunyo sir-sinoatiga boy narsalari va dasturlarini hech kim uddalayolmasligini bilgan holda, eng boshlang’ich tuzilmaviylikdan ya’ni hayot shaklini avlodlar bilangina baholangan eng ko’rkam elementar ko’rinish belgilaridan berishga harakat qilish bu – birinchidan ichimdagilarning barining ham tutgan yo’li, o’zimni ko’rish va bilish, kuzatishga qaratilgan uslublari, ikkinchidan eng oson tartibga kiritish, hayotni izga solish usullaridan. Agar o’zimni ko’p dastur qilish uchun ayblasalar, Avitsennamni ya’ni tashshog’im bilan ko’t teshik oralig’imni (mana hozir bo’layapti shu bu kayfga berilayapti deya topib o’zimniki) asablari bo’ylab kessalar, o’zim aslida oddiygina dasturning o’zini yaratish uchun tayyorlash, yaratish ishidan borib aloqa qilishim, misol uchun oxirgi qilgan ishim bo’ylab harflarni raqamlariga o’zgartirishim hamda hayot shaklini topishim eng muhim va yengil amaliyot bo’lib barcha hali qilmayotgan va o’zimni doimo urintirib chetlashtirayotgan, aslida ham kerakmas sifatida urinmasligim dayin bo’lgan dasturlash, programmalash ishlarimga butkul chek qo’yib hayotda hamma tomonga dasturiy rivoj topib yashashimga tizgin bo’lardi. Hozircha Powershellda harflarni xos raqamlariga ya’ni Bytecode lariga almashtirishni qilgan bo’lsam, chinakamiga bo’yoqlardan boshlab chiziqlarga o’tish va harflardan davom etib, so’ng raqamlarni topish bo’yicha bo’lgan teskari dasturiy ta’minot amaliyoti butkul hayotim uchun shunchalik zarur va lozim topilayapti. Demak, holi-ku tajribam yo’q, aslida igravoy yoki bo’yoqlari, chizmalari bor dasturlar, shu bilan birga harflari ham bo’lishiga muqarrarlik hosil qilishi turgan gap programmalar tillari raqamga, elektron 01ga o’zgartirish bo’yicha qaysinisi yaxshi va zo’rligini, yoki oddiygina ishimni (dastur tuzishni emas, balki barcha dasturlarni tuzishga xos programmalashtirish tilining asosiga borish) qilib berishini bilishim kerak xolos. Zero barcha dasturlar baribir bo’yoqlarning, chiziqlarning va harflarning, so’ng kelingki raqamlarning o’zlarining har xil turlaridan tuzilgan bo’lib, eng ostida 0 va 1, bitli struktura, mashina ya’ni compile kodi yotibdi. Agar klounlarning o’zlari shu albatta yana o’zlari deb qarasak hamki, dasturlash kuchimizga xos ularni boshqaraolishimiz hech gap emasligi turgan haqiqat xay. Ya’ni baribir klounlarning o’zlari uchun hech kim javob bermaydi, televizordan ham yoki kompyuter kodlaridan ham ular hayotga qanday qo’shilib kirib kelganliklarini bilmasakda, shu raqamli jarayonlarimiz orqali bog’lanish bilan ularni boshqarish mumkinligi mana nihoyat aloqaning o’zi, shundaychalishligi sifatida kallamga keldi. Xay, bizlar ket, deb o’zlariga o’zimdan xo’mrayish nisbiy qarashi bilan sal munosabatda kamayganliklarini va nihoyat eplashga erishganimga ham xursandman mana hozir. Umuman ular bilan o’ynashaverishdan ne hojat. Hammasi o’zimniki bo’lsin qolsin, ularning qanday chiqishlari va qarashlari, o’zimga munosabat shakllari yoki otilishlari hammasi o’zim tomonimdan bostirilgan, to’liqlayin ishg’ol qilingan ya’ni kelishiga (butun bo’y-basti, turqi va aloqalariga) xos orqamoqqa (hayot shaklli qo’zg’almas birlashib tushib qolgan boshlanish joyli tarkibidan) yaratilgan bo’lsin xo’sh. Endi Powershell da bilishimcha bo’yoqlar XAML orqali, chizmalar ham shunga borib taqalgan, so’ng faqatgina harfli ishlash qolayapti xolos. O’zimga istalgan dasturlashli tilda, eng oddiyginasi shunga xos ravishda allaqachon internetda chiqarib ham qo’ygan bo’lishlari mumkinki, aniqrog’i klounada o’ziga nisbatan to’g’ri tartibni bildirishga erishish payida yurganligiga borib taqalgan, ammo haligacha eplayolmay qolibki, endi bir izlab ko’rsam shu shakllarni ustdan ostga kelish ishi soddagina belgilatilib, nusxa uchun ko’chirilishga shay holda qilinib yoki bir qaraganda o’rganiladigan ravishda taxlab qo’yilgan bo’lishi turgan gap axir, bir qidirayinchi.