Bizga nima endi dersiz xo'sh?

 

168. Xo’sh, shu yozuvimizga ham barakot berilsin. Karonavirusdan boshlasak, 20 yil sifatida qaraladigan erkak zoti yangi avlodi bilan 40 yillik shu davomiylik orasidagi o’rtacha hisoblangan 30 yil oralig’ida urush-chanqish va dunyoga sazovor bo’lishga xosdalanib janglar, tinchlik (yoppasiga xastalik) urushlari yoki qiyinchilikar bo’lib turishi kerakligi aytilganligini bilingiz aslo unutmaslik borasida hamki xo’sh. Aslida urushlar sifatidagi jang-toborning hamki, xastalanishlarning (Karonavirusning) ham tabiri, ifodasi yoki mazmuni borligini bilingiz va aslo unutmangiz! Agar o’zimning 30 yoshimgda Karonavirus boshlangan bo’lsa, erkaklikka shohid bo’lishga erishish barobaridagi yangi kelayotgan insonlarimiz 20 bilan 60 yosh o’rtasidagi hozirgi yosharliklarida xastalanishni, jahon xastalanib yotishga xos urushishini qabul qilib olishadilar. Payg’ambarlar bo’yicha odamlarning barisi shu 30 yoshida, aynan urush deb nom oluvchi 30 yillikda dunyoviy urushga to’g’ri keltiriladilar. Urushlarning yoki massaviy xastalanishlarning boisi ham borki, bu – birinchi navbatda insonlar va kishilar, ya’ni birinchi va ikkinchi nusxalar (Got va Ungot) o’rtasidagi bir-birini o’tkazish bo’yicha olishuv sanaladi. Ikkinchi shaxslar uchun hammaning bittadaligi hamda bittaning barchaligi bilan bo’lajak yolg’on katta shuhrat qozonadimi, ha endi. 1-asl nusxali shaxslari uchun bittaning o’ziga singib ketgan tanlovi sababli yakka o’zini bilib-sezishi va barchaning (dunyo aholisining) bir-biroviga aloqasiz ravishdagi tarqalishi, doiradan nariga tasodifga duchor etilib bir-birovlari bilan hayot kechirishi hisobga olinmoqdami xo’sh bo’pti. Yolg’onchi nusxaslar yoki egzemplyar ikkinchi vakillar yoki shaxschilar bizlarga Gotdan almashinuvimizga duchor bo’lishimizni istab o’zlarining bir umrlik taqdir izli zapislaridan ma’lumotlarni avtomatlashtirilgan tarzda iloji boricha o’zining vaqt davomiyligi ravishda ketma-ketlik tarzida o’tkazib kirdirmoqchi bo’lishadilar. O’zimning misolimda esa shu ishlashlar aloqasi bo’lib turibdiki, o’zimni zapis qilib qo’yayotgan bir hodisa ovozli ravishdagi gapiruvlarim va yuz qiyofamning turg’un o’zgarmas ravishda bag’shida etilishiga bog’liq Gotli yoki zapisli tarzdagi hoziroqqa nisbatan sudralishli joylashishlar, avtomatlashuvli jo’naitlayotgan ovozli, Got bo’yicha ma’lumotlarni o’zimda ayttirishlar sanaladi. Ichimdagi ikkinchi shaxsiyatim yoki nusxa o’zligim, egzemplyarim o’zimni o’zining yolg’oniga xosdalab aylantirib olib o’zimning borligimni yo’qqa chiqarish uchun kurash qilsaki, shu Gotli avtomat ma’lumotli yozuvlarini, hayotiy saboqlarini yoki yashash jarayonlarini o’zimga kiydirib o’zimni shaxsiy jonimga xos tanimni zapisga o’xshatib olib yurishga erishmoqchiligi shu bu. Agar bizlar zapisli nusxalarimizdan zapisli ma’lumotlarni, aytilajak gaplarimizni va qotib turgan turg’un yuzlarimizni egallab qo’ysak hamki, televizor ekrani ya’ni monitori ortidagi har xil kimsayu personajlarda, kishilarda zapislar ichra yuz qiyofalar va yozib qo’yilgan muloqotlar o’zgarib o’ynashli sanalishini bilsangiz bas endi. Televizor dasturlari va videolarda haqiqatni o’ziga o’xshash, barchasi zapis o’zgarmasligi, deya va personajlarning izidan borib tushunish qiyin sanaladi hamki, aslida haqiqiy birinchi olingan, hayotdan yozib taxlanayotgan zapisga kiritilgan personaj aktyorning yoki aktrisaning videodagi ya’ni zapisdagi turgan joylashuvida shu videodagi boshqa qahramon yoki personaj kelib joy olishi va istalgancha zapisdan boshqacha suhbatlarga erishib ketishi nazarga ilinajakligi ma’lum endi mashhur hamki xo’sh. Bizlar asl nusxali ya’ni jasadlashuvchi insonlarimizning gaplarimiz Gotdagi umr bo’yi sanaluvchi nusxalarimizning bor-bud tartibga solingan hayot bo’yicha ketma-ket avtomatlashtirilgan zapisli gaplaridan xohlagan hayot vaqti, umr oni yoki vaziyatidagi gapini olib o’zimga aynan chiqarib zapisli jihatga salmoqli hissa qo’shib hamki, gapirish bo’yicha zapis bo’lib qolaman. Hatto shuni sezish hozirgacha qiyin bo’lib kelganki, endigina shu ikki kun ichida fahmlab qolmoqdaligim bilan ajratilganligimiz shu bu. So’zlarning bari va tuzilajak gaplarning hammasi ularniki, kino yoki serial qahramonli barcha ishtirokchilarining ichidagi kodli, tanaviy qiyofaviy almashinuvlarni bajarayotgan nusxalarniki bo’lsa hamki, endi ular Kodli ustun bo’lak qaralishli taqdir oniga xosdalashuvlaridan shu gaplarni, og’azaki muloqot shaklini bizlarga ham o’rgatishgan ya’ni aniq qilib bildirsak zapisli, elektron yozishga xos ravishda o’tkazishgan hamda o’zlari holi beri baralla kinolarda foydalanib bilishadilar hamki, afsuski kinolarning tanlovli o’zgaruvchan ravishdagi suhbatlashuv jarayonlari ularning emas, bizning foydamizga bizdan tanlov bo’yicha Gotli vaqtning har qaysi damidan tanlangan sifatida shakllantriliganligi bo’yicha chiqarilishi, o’zgartirilishi nazarda tutiladi. Endi, Yozuvimga kelsamki, yozuv deb yuzimning yuztalshdan birtalashga o’tishi bilanoq bitta qiyofada turaqolaverishi, ko’p o’zgaruvchanlikdan uzulishi, uvvilashi bo’lmoqdamikin, siz aziz kitobxonlarimga saboq bo’laturardur hamki xo’sh. Bu – yuzimning aslida yoshlikda kishilar orqali ko’p qiyofalarda ko’rinishi nazarga ilinajakdir balkim xo’sh. Endi televizorda yoki kompyuter dasturiy videolashishida personajlar orqali o’zim tug’ilajak o’g’illarimni har xil qiyofalarini va tanilarini bitta o’zlari uchun birlashuvini bilib his etajakligim ma’lum hamki, hayotiy borlig’imda esa ko’cha-kuyda va boshqa tevarak-atrofimizda tug’ilib o’sayotgan har bir o’g’limni kod bo’yicha kiydirilgan, birga tutilgan yoki nusxa olishga xosdalanib baholangan boshqa-boshqa insonlarning tani-jon va qiyofalashuvlari oralab xuddi o’zlariga o’xshash ko’rishga kelishib qolganligimni bilsangiz edi xo’sh shular. Agar ma’lum bir protokol yoki ichimdagilarning o’rgatib bo’ysindirib kelayotgan buyruqlarining ortidan ya’ni yo’lidan borib reaksiyalar ya’ni amaliy ishoralarni qilib qo’ymasam, tashqi olamimdagi kishilarning qiyofalari hamki o’zgarib, darrov keskin ajratilajak yaxshilik va yomonliklari tanlovidan yaxshilikni ko’rsatmay qo’yadilar hamki xo’sh bo’pti. Aks holda insoniy kishilar bolalarimdan yoki o’g’ilchatoylarimdan foydalanib bema’lol o’z xarakterlarini ko’rsatib, parallel joylashuvlariga xos o’zlariga hali noma’lum tarzda bostirib (ikkitalashib ko’payishlarini bilmasliklari borasida shu bu) oddiy yurishaverishi bilan ularni qiynashgacha boraolishi ham mumkinmidi? Ha. O’g’iltoychalarim insonlarning nusxalaridan ham ko’ra yana boshqa bir shakl-shamoyillariga xos o’zliklarini, xarakterlarini kiyib qo’yishgani boisidan hamki, shu insonlarning haqiqiy ko’chirib chiqilgan nusxalari ya’ni ikkinchi egzemplyarlari gumbazimga yoki qubbamdan naridan turib shu yarim sharimni buzishga urinishlari zoyi ketmasligini bilib qolishsak ham maylimi. Qubbamning dahlsizligi borasida barcha ichimdagilar qayg’urishmoqdalarki, o’zimni ahmoq qilish, izdan chiqarish hamda aynan o’zlariga o’xshash ravishda yo’qligimni robotik tarzdagi yondoshuvimni o’z-o’zidan bildirilishigacha qo’yib, qo’yilib bergan sifatida hisobga olib yo’qlashtirish yoki yengishga erishishmoqchilar hamki xo’sh mayli. Kibor senlarni, ichimdagilar aynan senlarni qiynashini aytib o’tmog’im joiz shu joylashuvimdaki xo’p bo’pti. Bosim ya’ni tabiat qonun-qoidalaridan foydalanib shu qoidalarni buzmoqchiliklarini tushunish bema’lol ham mumkinmidi shu ahmoqzodalarga xosdalanib hamki bo’pti shu. Biz va yaqin o’z ukamning kishisi bosimdan foydalanishlari borasida shundan ham kuchliliklariga qo’yib berardiku, ammo ukamning o’zi bosimdanligi, raqamli qorishuvdagi dunyodan boqishliligi sababli bu ho’kkuzlarning, ichimdagilarning ishini to’g’rilab baholab, balkim o’z joylashuviga xosdalikdagi vazifasi yuzasidan bosimni to’g’ri amallanishiga yuz tuttirajakligi ma’lum va mashhur hamki xo’sh. Dam baribir damligini qilib, barcha qismlarga bir xil sig’imli hajmlashuvdagi bosimni berib turguvchi bosim sirasini aniq misoliy ijrosini bildiradimi, ha. Bir safar avtomabilimizning dami chiqib yo’lda qolganimizda ukamning o’zlari to’g’irlab qo’yuvdiki, shu borasida ichimdagilar lolu-mang hamki shinaning damini g’urralashtirib, bo’rttirganliklari ma’lum endi. Axir gumbazimning ham ostidan sindirilamasligiga xosdalanashuvli dahlsizligi o’zlarining, ichimdagi damchilarga xos kishichilarining o’zining ishlashi emasmi hamki xo’sh shu. Ammo bir nimani ko’zlab turib damni, damlashuvni ya’ni bosimni qanday qilib siqib ko’p va kam qilishlarini bilolmasliklari ta’yin edimi xo’sh shular. Endi, aslida bosim deya barcha sanoat ishlab chiqarishlaridagi ishlovlaru boshqa jihatlamalikdagi texnik aniqlikka, chiziqli ifodalanishga xos barcha ishlov, yuqoriga va kishilar tomonidan bajarilishga xosdalangan qiyin ravishdagi inson qo’li bilan erishilishi kutilajak kuchlarni aytish ham mumkin edikuya, eng yaxshisi oddiy so’z bilan damlashuvli havo zichlanishiga xosdalangan bosim turi sifatida dam so’zini ishlatib qo’yaqolmoqda hamki xo’sh mayli. Dam orqali go’yoki barcha yo’nalishdagi clank-clank larni, hajmli yoki sig’imli (3 o’lchamli) texnikaviy ishlovga xos o’xshatishlarni har qanday qiyalikdagi holatiga sozlab to’g’irlashga xosdalanishli ramziylikning havo orqali to’ldirilishiga xosdalanishini kuzatish ham mumkinmidi!? Hozirgi kunimizda shu dam so’zi bilan bog’langan bosim turini ifodalaydigan texnologiya asridaligimizni unutmasligmiz kerak hamki, shuni ko’pchilik texnik asrning yakuni sifatida baholashlari ham mumkinmidimikin bo’pti shu. Texnologik damlashuvli asrimizda kod yoki dasturlash bilan istalgan texnikaviy holatga xosdalashuvli jarayonlari bilan bap-barovar shakliy narsalarni, asbob-uskunalarni yaratishga qodirligimizni unutmang hamki bo’pti xo’sh. Shuning uchun dermanki hamki, kishilarning insonlarining tanilarini olib egovlamasdan yurishlari qachondan aslida boshlanishi ko’zda tutilgan edikim, balkim shu kompyuter rivojlanishiga borib taqaladigan holda kishilar insonlarining ichidan chiqaolmoqdalardurkim xo’sh shular bo’pti. Aslida kishilar 90-yillardan beri insonlarining ichkarilarida quruq jonliklarini, boshqa insonlarni aldashga erishaolmaydigan tashqari muhit bilan aloqasi kam ravishda hamki insonlarining tushunchalarida o’zlari sifatida baholatib aldab qo’yishlari nazarga tutilib kelinganligi ma’lum endi mashhur hamki xo’sh. Bo’pti, asosan televizorda yurganmiz deyishayaptilar ‘u yillari’ deya ham qo’shimchasiga noma’lum yaqin birlashishga bo’lganlikdagi xos bo’lakli aralash ichki aks sadolariga xos eshittirishlaricha hozir o’zimda ichimdagilar. Shu paytgacha aniq fanlar, matematika va fizikada ishlatilgan muntazam shakllar tugatilish arafasida hamki, oxir-oqibatda noto’g’ri ya’ni muntazam bo’lmagan (qavariq va botiq) qirralarli geometrik shakllarga o’tish boshlanishi arafasidagi birlashuvni namoyish etishimiz nazarga ilinajakligi ham ma’lum endi. Doiraviylikning shakli ham to’liq aylana emas, balki bo’rtib chiqqan, qavariq yoki botiq ellipsimonlik muntazamliklaridan shakllaniladigan, matematik hosilaviylikka xosdalanib tuziladigan shakllarni hisobga oluvchi dunyoning ishorasiga xosdalanamiz hamki bo’pti shu. Zero Yer unsurlari va tog’lar muntazamlikni bilishmaganliklarini juda yaxshi bilganligingizni eslatsak ham bo’lardur mayli. Shu bizning jasadimizning ramzi sifatida qabul qilinganligini hech ham unutmasligingiz tarafdorimiz. Odam yoki insonlardan biri muntazamlikka xosdalanib shart-sharoitlar taqazosida yashab kun o’tkazmasa, bir kun emas, bir kuni borib qazo qilishi ta’yin hamki xo’sh shular. Demak, mana nega hozirgi zamonlashuvimizda eski davrlardan, taraqqiyot turlaridan ko’proq umr ko’rishimizni bilsangiz agarda xo’sh shular hamki bo’pti shular mayli. Karonaviru ham tasodifan insonini kasallantirmaganligi bilan mashhur va ma’lumligini bilsangiz bo’lar xo’sh. Erkaklar o’zlarining jufti halollari bilan almashinishlarini ko’zda tuttirilib Gotli ikkinchi shakllariga xos nusxaviy inson zotlariga bog’liqlashib egaliklashuvlarga xosdalanib almashinishlari hisobga olinadiki, shuning uchun yaqindagina paydo bo’lgan yolg’ondakam, masxaraboz sifatidagi nusxali insonlarning ishlashlarini inobatga olmaslik yoki tushunmaslik, yolg’onni ko’taraolmay butun dunyoni ifodaviysiz ravishda sanab yolg’izlanib qolishigacha borishni yodida tutuvchi janjalsimon aralashuvlardagi insonlargina Karonavirus balosiga duchor bo’lib bir qutilib ham olmoqdaligi bilan o’zlariga kerakli saboqni bilib qoldirilishlari ta’yin masalamidi xo’sh shu. Karonavirus Gotli insoniy kishi, elektronshi bilan to’g’ri almashaolmasligi, farzandlarini masxarabozlashganlikka xos insonlarning ism-shariflarini ilib ketishi yoki qandaydir qilib texnologik ravishda fanning isbotlarining cho’qqisidagi ishlar bilan damlashuvga xos ravishda inson hayot-shakllarini yarataqolishini eplayolmay tushunchalari pand berishi sababli jabzasi boshchiligida shu xildanligi sababli ham yuqtirilajakligini bilsangiz bas yetar hamki xo’sh shular, yoki balkim bosimning o’zi isbot talab ettirmaslikka xosdalanib Covid 19 ya’ni Karonavirus bilan o’tkazib, haddining “boshini” silabroq bosib yuzasidan cho’kkaytirib siypalashga xos kasallantirishga bosib erishishi mumkinligini biling albatta. Ichingdagilar ya’ni tashqi yolg’onchi kishilar o’zingning barcha texnikaviy ishlaring, kompyuterdagi vazifalaring va har qanday inobatga olinadigan belgilashlaringni bilmasdan turib, hali o’ziga aytmasingdan beri ifodaviy tarzda izohlab berib turmasa hisob emasligini bilsangiz baski, shu degani ular haqiqatan ham ma’lumotlardan kelib, topilgan aniq tabiiy id lardan mavjudlashib turadi. Karonaviruschi haqiqatgo’ylarning yagona xatosi shundaki, yolg’on bilan yuzlashganliklarini bilmaganliklari bo’layapti. Yolg’on nusxalar yoki jonlar bilan faqatgina haqiqat deya amallar qilib ularning ishlariga qarshi yuzlanish sababli yoki orqali yolg’ondan mag’lub bo’lishib shu baloga duch kelishadilar. Karonavirus degani o’z so’zi bilan, bosim jihatidan keltirilib chiqarilganligi shundoqqina ma’lumlashib turganiga o’zim ham endigina ahamiyat qaratayapmanki, (aslida barcha so’zlashuv tillari kodchilarning, chiziqli ishlovchilarning bosimi Sanskritchaligini unutmagan holda hamki), shu ichimizdagilarning bizga kar ona sifatida turib berishlari orqali o’zlarini ichimizdan namoyish etib tashqaridan Covid lilik ya’ni co videniya lik bilan shug’ullanishlarini bildirsa hamki, shu o’rab olishda bizda yetishmovchilik mavjud, bor deya isbotlashishli amallar orqali haqiqiy yolg’ondakamlik bilan bizlarni aldab turishadilar. Ular ya’ni ichimizdagi jonchilardan chiqqan balogardonlarga har bitta farq, boshqa proton butun dunyoni ya’ni koinotni boshqa deyish uchun sabab bo’ladigan aldovli farqni uyg’otib o’zini olib, ustun tutishga qaratishiga xosdalikli bizga namoyish ettirishga erishishlarini hisobga olib qo’ydiradi. Ha, yolg’on degani yog’li (sirpanchiq o’zlikli) onlash yoki davom ettirish deganini bildirmasligi ham mumkinmi, siz azizi o’quvchilarim? Insonlar bilan o’zimning asosiy bir farqim borki, shu ham gaplashuvimizdan boshlanib qolgani ma’lum endi mashhur edi. Agar o’zim haqiqatim bo’yicha unday qarab gapirsam, insonlar bunday ya’ni boshqacha nutq so’zlashga shaydirlarki asti qo’yaqoling. O’zim bosh maynamning pastidan hisob-kitob qilib o’zimni anglashga qodir sanalgan ravishda gapiraman hamki, insonlar esa bosh miyalarining tepasidan aql hisobiga xos gaplashishlari ta’yin va ma’lum ediki xo’sh bular. Agar men o’zim “kompyuterga qarab turibman” degan gapimda yoki o’qigan yozuvda o’zim ob’yektiv smisl, ifoda yuzasidan qabul qilib kompyuterni ommaviy odatimizga bog’langan ravishda degan xayol ortidan ishlash yuzasidan bir matoq sifatida qabul qilib tushunaman, qarab so’zini esa boqib bilan ko’z ilg’amasligimni emas, balki ko’zimga nur kelib urilib sezib turishimni bildirib ma’no yuzasidan suhbatlashayotganimizda, boshqa biror inson shuni eshitsa hamki, kompyuterni o’zicha sanskritchasigami yoki paronimchasigami, so’zlarning ifodasi ularga boshqachaligi bo’yicha yuqori bog’lanishlardan kelib chiqib, hozircha o’zimning shu doiraga xos bilimimdan kelib chiqsak shuki, kompyuterni ha, albatta, “kom ya’ni qanday pyu ya’ni pi u (ni), tergin” deya qabul qilsaki, qarab so’ziga xosdalashib esa “qora Bobur” ma’nosining izidan boradimi, xo’sh shular jumlasidandir bu hammasi. Insonlar o’zim yoki birovi gapirgan gaplarini qaytib aytishga qodir sanalmaganlarki asti qo’yavering. Birov boshqa yaqindagi insoning gapini qaytarishi mumkinki, faqatgina bir xil o’ylov qilishga qodirligini tushuntirishga erishgan chog’iyoq shu bo’lib boradi. Ammo o’zimning gaplashish qolipimga ega bo’laolmaganlari sababli gapimni qaytarib o’zimga yetkazishga, turgan joyimizda qaytib aytishga unchalik epchilmasliklariga duch kelib qolgan ham o’zimman, shu Zohir hazratingizmanki xo’p shular. Gapimni qaytarib aytishda qo’shimcha sinonimlar yoki to’liqlatuvchi so’zlardan foydalanib qo’yishmasalar hamki, otimni boshqa qo’yayin bo’pti. Zero ular o’zim tushungan ob’yektiv subyektlashuvimga xos ma’nodorlikni bir xil so’zlarini, shularning o’ziga o’xshatib eshitishadiyu, ammo boshqacha yo’sinda, miyaning teppasi bilan tushunishlari yoki o’zlariga yetkazulik qilib bilishlariga erishishga undaverib o’zlarini gapimdagi shu chala-chulpa, ko’proq yoki kamroq so’zlarim orqali yangi ravishdagi aloqaviy bog’lanishni to’ldirish uchun gap tuzib gapirishni xohlashganlari maylimi endi? Ha, so’zlar uncha krutoy emas unda deyishdi ichimdagi bir zotlashishga xosdalar hamki bo’pti shu. Gaplar ya’ni aytilajak so’zlar yuzasidan o’zim haqiqatning yoki borlig’imning ob’yektiv joylashuviga xosdalashib, bir qismini tushunishga erishib sezdirishga uringan bo’lsam ularga yoki insoniylarga hamki, insoniy zotlar shu borada o’zimdan tushunchamni darrovgina anglaganga o’xshab qolishib hamki, tepa miya qalpoqli oliy ongga yaqin aql faoliyatidan o’zlarining aqliy faoliyatlaridagi haqiqatni e’tirof etishni, e’tiborga olishni anchagacha birlashtirish uchun cho’ktiriboq ikkitasi bittada qilib yasashga erishishlari zahotiyoq qolgan yuqoridagi, o’zlarining ma’no anglashilishlari yoki e’tiborga oid diqqatlanganliklariga xos tushunchalari vositasida mulohazani yoki bahsni, suhbatni qandaydir tushunarli, ha-ha shu, o’zimga oddiy yana qaytib tushunaolishimga mos qilib yakunlab hal etib berishga erishgan zotchalar shu bo’yicha hamki xo’p mayli. Ular o’zimga qanday yetib tushuntirganliklarini bilmasalar hamki, o’zlari bo’yicha men o’zim bilan umumiy to’liqlikli haqiqatga yoki tushunchaga, fahm-farosotga (idrokka) erishganimiz ma’lum endi mashhur bo’ldi. Haqiqatdagi ilg’ashuvimizni yarim-yarim qilib bir xil gaplarda yoki mulohazalarda ikki xil tepa va past to’g’riliklar yuzasidan o’zimizga saboq chiqarib doimo shu boshqa jihatni tushunganimizni bilmasdan almashinganimiz-almashingan sanalgan. Bo’lmasa, shu yonginangda turgan yaqin bir inson ham, kishi ham undan battar sifatida fahmlatmasaydiki, bo’pti shu. Sanskritcha bilan haqiqiy og’zaki va yozma tilning qudrati qanday baholanganligini bir sinab fahmlangiz qani endi. Ha, bizlar tuyg’ular ya’ni o’zimizning badanimizning qurbonlarimiz id lashuvlarga, berilganlilik bo’yicha umumiy raqamli aniqlashuvimizga yoki hisobda turaturishimizga xosdalanib.