Biz birga emasmu endi?

 

178. Televizor, ekran ortida obraz yoki personajlar bir-birining o’rniga shakl-qiyofasidan qat’iy nazar almashtirilib qo’yiladi dedik-ku, endi shu degani bizlar hamki, tirik murdalar yoki yashayotgan jasadli tanachilar o’zimizning shaklimiz qanday bo’lishidan qat’iy nazar Gotli yoki taqdirli ishlarimizga insonlar tomonidan e’tirof etiladigan tarzdagi hayotning eng bilinarli lahzalarida, zapislarida tushib qolib Gotimizdagi harakatlanishning zapisli ijrosiga aylanamiz. Taqdir deb haqiqatan hamki, insonlar yoki xalq orasida turmush boshlash bilan bog’liq yuklanmalar, ba’zi urush-chanqishlarni bekorga dono xalqimiz aytishmasligini bilsangiz agar, asti qo’yaqolingki, men o’zim endi shuni ishonib isbotlayolishga erishayapmanmi, ha. Ular ham shuni o’zimga o’xshash qarshi olishgan yoki ko’rishgan, bilib qolishgan bo’lsalar ne ajab. Nazarimda yoki tasavvvurimda xalq ichidagi bu gaplar yoki mish-mishsifat aloqalarga o’xshash oqimlar aslida televizor va boshqa turdagi zapislarni ko’rib turganimizdan so’ng taqdiriy onimizdagi o’lim yoqasida dirrilashimizga bog’langan holda bizlar ham aynan turmush chog’laridagi qiyinchiliklar tashvishi uzra shu dirdirlash, qaltirashli o’lim oniga to’g’irlab keltirilgan oldindan yasalgan, kelajakda ma’lum bo’lishi aniq-ravshan etilgan hayotiy zapisga, yozuvli tasmaga duch kelib qolamiz. Go’yoki hozircha shundan ortiq zapislar yo’qqa ham o’xshaydi, asosan shunday zapislarga, yozuvli tasmalarga yoki elektronli xotiralovlarga hayotiy tarzda qandaydir mushkulotlar davomida, qiyinchiliklarda yoki oiladagi kimda-kimning bo’lsada nizolariga xos paytlashuvlarda kirib ketasizmu, ha endi bo’ldi. Oddiygina qilib olganda Sohib nonimi yaqinda berib katta qilib qo’ygan o’g’lim yoki Rustam o’g’ilcham o’zimga qandaydir bir ziyon, og’riqni to’satdan kutilmaganda berib yuborsa hamki, bu - yoshlik chog’imdagi ularga o’xshash paytimni, aynan shu harakatlarga juda mos yoki aniq keluvchi ezilishlarimni va ezzukliklarimni eslatib yuborib, hattoki bir ish bilan o’zlarining ortlaridan foydalari uchun, oilaviy majburlov tarzida yurg’izsalar hamki, yoqmasliklarga yoki ko’nolmasliklarga duch kelayotganga o’xshash ravishda zapisdaligim, yoshligimda bor otam o’rnida bo’layotganligimni ilg’ab yuboramanmi, ha endi shular xo’sh. Aslida kinolarda ya’ni televizor ekranining ortidagi voqeliklarda ham oramizdan faqatgina o’zim bilib inobatga olayotganim bu – insonlarning ya’ni personajlarning joy-joylarida almashtirib qo’yilishlarida qanchadir gavdalarning, tanilarning nomosliklari bo’lishi nazarga tutiladi. Shuning uchun harakatlarga qanchadir ozgina masofa, santimetrlarcha aniq o’xshashlik bo’lmaslikka, beo’xshovlikka yoki iz-izidan bormaslikka qo’yib berilganligi ma’lum ham endi mashhur hamki xo’sh bo’pti. Boz ustiga ularning kiyimlari yoki liboslari ham o’zgacha, boshqachaligi nazarga ilinajakligi ma’lum endi mashhur hamki, shular hamki turish-bichishli, tonusli va poxodkali harakatlarini yaqinlashtirishga xizmat qilish uchun tanlansa ne ajabdurki bo’pti shular hozircha hamki xo’sh. Shu personaj yoki obrazli aktyorlarning kiyimlari va liboslari, ust-boshlari qorinlarining, boshqa bo’rtgan yoki asl zapisdagiga o’xshamas bo’lgan joylarini yashirishga urinib 3 o’lchamli ko’rsatishlariga xosdalangan tasavvurda nurning o’ynashatilishlari bilan asl zapisdagi yagona yoki birinchi aktyorning rol ijrosiga o’xshatilib qo’yilishga sazovor etilajakligi hamki bo’pti shular hozircha. Bizlar ya’ni haqiqiy hayotdagilar uchun ham xuddi shu ishlashlar to’g’ri keladi o’sha taqdiriy ravishda yuzlantiriladigan zapisli onimizda hamki xo’sh bo’pti endi. O’zimga qarasak, hayotiy zapislarimga turmushimda ko’p uchraymanki asti qo’yaqoling. Umuman olganda o’g’illarimning tanilari va qiyofalari ham aynan deb qaraganimizdaki, o’zimning yoshligimdagiga o’xshamasligi sababli ustki kiyimlari bilan birga shu hajm jihatidan tanli tarzdagi kelishmovchiliklar yoki beo’xshovliklar, nomosdaliklar sababli rivojlanish ortida turgan hamki, o’g’illarim tomonlaridan harakatlarimning yoshlik zapisi bilan birga o’zlarining tuyg’ularining ijrosi bo’lib o’tadiki, shu ham xuddi o’zimning o’sha ondagi ya’ni yoshlik paytimdagi tuyg’ularimni keltirib chiqaradi. Endi shunga qandoq o’zgacha qarardursizki xo’sh bo’pti. Aytajak gaplarimgacha va qilajak ishlarimning barisigacha ular mana shohiddurki, o’zimning bir istak jilosimning bir ko’rinishi emasmudir xo’sh? O’zimni shu alfozlarda yoki lahzalarda ya’ni keskin to’qnashuvlarda o’z joyimda xuddi yoshlik paytimda otamning o’rnilarida bo’lgan joylashuvimda deb topib tutib qo’yishlari, xanjarimga qo’l yoki oyoq siltashlari qanchalik darajada bo’layotganida o’zimning ham qayta tushib berayotganim, o’sha paytgi otamning o’rnilarida bo’layotganimga boz ustiga zapis ichra zapis deya, yagona umumiy zapis yoki tasmadaligimizdan hayratda qolgan vaqtlarim ham kam emasligi bu shular. Ichimdagi tannoz xotinlardan boshqa barcha ega og’a-inilar “endi bizlar, (javobi) ha, otang ham bor bu zapisda” deyishdilar hozirgina allaqachonlashuvli tarzlarida sal oldingi jumlam yakuniga xosdalashuvga xos. Demak, o’zim zapislarni tomosha qilib hayotimga o’tkazguvchi va boshqa ikki tomonlashuvdagilarimiz, otamning o’zimdagi o’rnashuvlari va o’g’il bolalar zapisli hayotimni qayta gavdalantiruvchilarga to’g’ri kelaveradimi, ha. Ba’zida Shohid ya’ni Gotchi yoki zapischi nusxam sababchi deb topilayotgan shundoq holatlar bo’ladiki, qilgan ishimni o’zim takrorlayotganimda birinchi voqelikda bo’lgan boshqa yaqin bir hayotiyshaxsning o’rnida, televizorlarni ko’rganda esa aktyorlarning o’rnida har ikkala aloqador taraflardan kuzatuvli tarzda bo’lganga o’xshayman hamki xo’sh bo’pti. Uyimizda otam va ukam hamki go’yoki har xil ravishda o’tmish va kelajak taqdirlarimning zapislaridan, Gotlaridan, ma’lumotlashuvli tarzda shu zapislar sifatida o’zim bo’lishimni bildirib, yashayotganga o’xshaydilar. Onam esa go’yoki kodimni yozayotganimda chiqargan obro’-e’tiborim, o’zimga bergan “kamtarin” baholarimni o’zimga hayotda qaytarib chiqarish bilan ovoradirlar hamki bo’pti shular bo’ldi. (tugatishdi). Kelinimiz gapimizga, kodimizning o’bro’yiga o’chdir. O’zimning sinashimga ya’ni aniq hisob-kitoblarimga qaraganimda ko’pincha o’zimni gapirishga urintirib to’xtovsiz gaprirish ilinjida baholashga ham urunibki, 1 daqiqaning 60 soniyasida ichra 6 ta gapni ijro etaolishim bilan, demak 1 soatda esa shu uslubda davom ettiraversam, ko’pincha shunday ham bo’lmoqdaligini alohida ta’kidlamoqchi edimki (shu o’qishli va yozishli ishlashlarimdagi ichki yoki tashqi og’zaki yondoshuvchi gaplarim bilan), 360 ta gap gapirtirilaman. Demak, 3 soatga qolmay 1 080 ta gapni qoyillatib qo’yuveraman. Aslida ichimdagilar bir kulib hamki eslatib qo’yishdi oxirilariga taqab o’zimni sal kamtarroq ko’zga ilg’anishimga qaratila ham ediki, namozning so’zlari aslida ham 1 000 ga borib taqaladiyu deyishdi 1 kun ichidagi namoz so’zlariga qadab turib hamki xo’sh. Demak, aslida men o’zim bemaloliga 1 000 ta gapni aytishga ancha paytdan beri ulgurib ham kelgandimki, ammo ichimdagi ba’zi bir yaramas ko’t bosar ahmoq jiblajibonlar menga o’zimcha emas, balki boshqa alfozlarda yuzlanishmasmidiki bu shular xo’sh. Shu desangiz bu tunov kunlari gazni bosishga erishish ilinjida 2 000 larga yaqin, balki umuman olganda yanada ko’proq og’zaki nutqga xos gaplarni aytib tashlaganim bo’lib qoldi hamki, natijada kodlashuvimning asosiy tartibini yuqorisidan, tomidan berguvchi oxirgi kodlash uslubi, natijasi yoki jarayoni sanalgan gaplar bilan Gotimda kerakli gapni tanloviga ichimdagilar orqali erishib qo’yaqolmoqdaligim bo’ldi. Shohid jonimning o’zi ya’ni nusxam tufaylimi yoki haqiqatan qachondir, balkim o’tgan yillarida ishlagan yerni chopiqlov ishimda bir chetidan aynan o’zim bo’lib kirgan va ishlov bergan degan joylashuvimda, ukam o’zimning shu o’sha bo’lgan haraktli qilmishlarimga, gaplarimga va ishning sekin borishidagi joy-o’rin olishlariga, umuman tuyg’ualarini ham o’zimga ular o’rnida o’zim bo’lganligim to’g’risida yetkazib qo’yishiga xos ishlaganini ko’rib qoldim. O’zim esa uning ya’ni ukamning o’rnida ishladim deb topildimki, onamning ukamning ishlashiga bergan past baholari hali ham yodimdaga o’xshaydi va boshqa tuyg’ularga xos ichkaridagilarning, Iblisning o’qtalishlari hamki shular jumlasidan edi. Xudodan tarqalgan Iblis o’sha payti endi bo’layotgani hisoblangan parallel ishlashni o’zimga “men unday qilayapman-u” deya qulog’imga ildirib yuborgani hali ham esimdaga ham borib taqaladi. Shu-shu jon almashinishlari orqali faqatgina o’zim aldanib, ko’rinishlar bo’yicha yolg’onga duch kelib ishlab chiqayotganimni bilib ham qolmasmidim. Balki bu – vaqt va joylashuv o’yinlari ham bo’lishi mumkinmidi, ha. O’zim ham ishlashim davomida birinchi martadagi, bo’lib tugagan ish yakunidagi ukamning o’rnida mehnat qilib aniq barcha jihatlama mos, bir xil ishayolganim bilsangiz o’zim ham qotib qolgan bo’lganligim shu bo’lgan asti qo’yaqoling hamki bo’pti shular hozircha. Demak, shunday almashinuv bo’lsa, balkim men o’zim ukamning ustidan kulayapmanmi, uni masxara qilayapmanmi ya’ni shu ham dargumonligicha qolatursin bo’pti. Gaplarimni uzluksizlikka tayinlab juda ko’p og’zakilashib borish ilinjida yoki toborasida hamki, Kodimga yoki Gotimga o’tib o’zimni zapisga tayinlab qo’yishim, sudraliboq qolishlarim sababli bo’lib turgan shu ishlarimiz asnosida ichimdagi Iblis uzra boshqalar Kodli keng ya’ni uzun zapis yo’lidan yopishqoq ravishda aylanish ilinjida o’zim tomondagi tasodif va tanlov devonaligiga o’tib o’zlarining asl shunaqaliklarini, jinniqo’y yoki devonaliklariga sazovor bo’lishni ham istayur edilarki, ikkita tarafdan ham foydalanib tortishish, hayvon tirnog’iga mos ishlashlarini ko’rsatib qo’yishadilarmi, ha. O’zim esa bo’lsamki, o’zimning endigina erishadigan gotli ya’ni Kodli tarafimdan kelgan birgina jarayonchamda, shu jarayon oralig’ining uchquncha misol tayirilishi, sirpanchiq yog’iga o’xshab sof, musaffo yoki insofga xos kengayish bo’lish ilinjida qolib, faqatgina asosan uzulib olib o’zim ya’ni Kod bu - Got tomonimga o’tishni o’ylasam ham bo’larmidi, ha ammo shunday. Endi gaplarimdan gap chiqib, balki ko’p gapirishim oqibatidimikin, agar, mana hozir ham darrov bo’lib o’tdi vujudim ichra, Gotimga o’xshab bo’laolmayman degan vujudni qilib hayotga boqmoqchi, yuzlanmoqchi bo’lganimda Ichimdagilar vujudimni tirmalaganga o’xshash yog’lab o’tadilarki, aslida shunga qarshi ish bu – aytilajak ravishda Got ya’ni Kod, zapislashuvli eslashimga xosdalashish tasodifli hayotim bilan bir marta to’qnashib o’rab olishga, kelajakni hayotim uchun taxlab yoki tuzab qo’yishga erishganga o’xshab aralashmaviylikka xos sudralishlar aro jaftlab qisilib joylashib olsa ediki, men shu Gotning aylanishi(m)ni yana bir marotaba aylangan zapis deb qarabgina yengib ichimdagi g’ulg’uladan tobora qutulishim mumkinligini bilsangiz bas endi. Go’yoki men o’zim sudralishlarni ham Got tomonlama ikkinchi marotaba amalga oshirib tasodifni ya’ni tanlovni to’liq qoplashim kerakligini bilsangiz bas. Endi shu – qanday qilib taqdirimning dirdirlashining, tebranishining ishlovidan tanlovli hayotim uchun mos ko’rilgan zapis turi ya’ni zapis qilinib muvofiq oldindan yashashim mobaynida hayot tarzimdan olinib taxlangan shakl-shamoyilim - bo’lmasin zapis bo’lishidan qat’iy nazar zapisligini bilibroq va ko’proq jonli tarzda, ammo sezmayroq zapis bo’lib shaffof o’tkazuvchan oynaning ichidagiga o’xshab yoki havo ichra musaffo va tozaligida to’qnashuvsizlikka xosdali sezgimni baralla aytmoqchiligimga xos yashayman. Got go’yoki yana bir bor surtalib tayirtirilgan sifatida nima qilsam yoki demay aytmay bajarmaganimda hattoki zapisga mos hayotim bilan to’liq silliqlik ichra yashamog’imni sezaqolayin bo’pti shular hozircha.