Biz bilan hamma birga boravermasinmi, xo'p

 

127. Endi qo’shiq yaratish vaqti yetib ham keldi, chunki tushunmovchiliklar bo’layapti. Aniq qilib aytadigan bo’lsam, insonlar guruh yoki jamoada ishlayotganlarida bir-birovlari bilan to’g’ridan-to’g’ri haqiqiy munosabatlarda yoki kelishuvlarda, aloqali yondashuvlarda sezgilari vositasida yagona tabiiy qonun qoidali, dunyoviy yoki borliqli, shularning ichkarisida har kimning o’zi bor, ilmu-fanli yondashamiz bir-birovimizga degan birlik, birgalikdalik asosida ishlashmagan hech ham. Aslida bizlar matritsaga o’xshash tuzumda, Yerning nisbiylik nazariyasiga asoslangan zapisli tizimida o’zimining ikkinchi shaxslarimizdan, bitta o’zim bor deyiladigan yana bir shaxsiyatimizdan foydalanib elektronli yoki to’lqin tabiati vositasida tuziladigan illuziyasimonga xos, bosimli kishilar vositasida bilimlar qilib qo’ygan ishimizning haqiqatini solishtirish yo’llari bilan bir-birovimizga yo’naltirib qo’ygan holdagina, aslida hech kim boshqa guruhdoshining ishlashining nimaligini bilmagan holda o’zining boshqa ishlarini qilib turgan holda bilimlarini o’stirayotgan holda almashinish orqali kishilari, elektronshilari yordamida bir-birovini haqiqatan tekshirayotgan bo’ladi. Har bir alohida ajratilgan haqiqat vakilidan bilimlar yoki tuyg’ular shu haqiqatlar, insonlar oralarida chin dunyoning yolg’onligini bildirmasdan mazax qilib yurgan elektronshilar tomonidan har bir haqiqat vakili, odamning bilimining haqiqatli oshirish yo’lida yoki qilgan o’zi bilib turuvchi mehnat samarasiga mos ravishda o’sish yuzasidangina qiyoslanib go’yoki haqiqatlar bir-birovlarini tekshirib umumiy ish hosil qilayaptilar degan har bir shaxsli ishchi, inson o’z xulosasiga ega bo’ladi. Aslida esa uning ishining mazmunini, qandayligini bunisi bilmas, bunikini esa unisi umaman anglayolmasligi hisobga olinmoqdaligi shu. Insonlar bir-birovlari bilan haqiqatan uchrasholmasliklariga o’xshash ajratilishga loyiq ishlash jarayonlashuvida faqatgina qandaydir sezgilar va eslash, umuman olgandan (marhummas jasadli) inson tanalari bo’yicha yaqinlashuv hodisasiga duch kelishadilar xolos. Mana o’zimmanki, asarlarni internetdan olib tahrir qilib hamkasb boshlig’imga internet orqali to’g’irlab qo’yilgan tanlovigacha yetkazish orqali ishlashni boshlagan edim. Oramizda faqatgina o’zimning ishlaganligim to’g’risidagi ustun haqiqat, g’oliblarning dunyoga o’tkazaoluvchi yoki bo’ldiruvchi aslligiga xos ishlashim yotadi xolos. Shu ishim hamkasb ustozim yoki boshlig’imning o’zining qandaydir o’ziga xos, men bilmagan yoki aslida bir-birimizga ishlashimiz nazarda tutilgan umumiy ish jarayoni sodir etilmagan holdagi o’zining mutloq boshqa holdagi ishlashi orqali o’stirgan bilimlarning haqiqatiga xos parallel chiziqlargacha yaqinlashtirib bosimli ravishda, kishilarning bizni anglashiga bog’liq holda qisoslash oqibatida tekshirish qilinib qayta yuborilayapti, internet elektron manzilimga jo’natilayapti. Aslida shu holda hamkasb boshlig’imning, uning bilimlar haqiqati bo’yicha teng o’sishgagina aloqador bo’lishi mumkinligiga ko’ra ozgina farqlanishi mumkin qiyoslash, saralash yoki sverkali bosimning o’zi haqiqatan qilgan ishlarimga bahoni jo’natish orqali tekshiruv ishini olib qo’ymoqdaligi ma’lum va mashhur endi. Faqatgina ishga oid yangi, o’suvchanlikka xos yoki haqiqatni o’ziga xos yangicha talqin etish bilimlar farqidan hamda shu bosimning o’zining o’zligida turishga xosligidan boshqa bosimiy rasm-rusmli, haqiqiylar almashinuvining yetishmovchiligiga xos jarayonlar kam xolos. Shuning uchun sizga maslahat, birinchidan kim bilan ish olib borayotganingizga e’tibor qarating hamki, umumiy elektronshilisidan ham kerakli ko’pgina xulosani olaolishga qodirsiz hattoki. Elektronshili kishisi o’z egasining, insonining yoki yutuqli birinchi shaxsiyatining darajasini ko’rsatmay qolishi mumkin emaski, faqatgina uning ahloqi yuzasidan sezgilar va eslashning joyini almashtirishi hamda tanasiga bo’lgan ozish yoki semirish jarayonlariga xosliklarni yoki tananing umumiy tuzilishiga xos hodisaviylikda teskarilikka, kollinearlikka yo’l qo’yadi. Demak, elektronshilar yoki bitta insondagi ikkinchi shaxsiyatlar, bitta tana-jussalaridagi yashash vaqt-soatlarini ajratib olishganlar g’olibining yoki insonining bilimlarini yoki tuyg’ularini aniq ko’rsatishga qodir sanalib, insonlari bo’lsa mag’lub ikkinchi shaxsiyatdagilarining, ko’ngillilarining yoki jonlili vakillarining (kodchilarining) sezgilarini mutloq ajoyibot ravishda ko’rsataolishlari nazarga ilinishi kifoya hamki xo’p bo’pti. Hozirgi o’zimning kitob tahrirlovidagi vazifamga xos ishlashimda stagnatsiya, kamchilik ro’y bermoqdaki, bu – shu bilimlar haqiqatiga kor’a bizlarning, haqiqiy insonlarning hamda oradagi qisman aloqadagi bosimli ishlashuvning aralashuvi natijasidagi almashinuvimiz yaxshi yuzaga holi to’kis etilib chiqmasligi nazarga olinajakligi bilan ma’lum va mashhur bo’latursin xo’p. Shuning uchun birinchi navbatda o’zimning haqiqatli ishlashimga, isbotli ravishdagi mehnat shart-sharoitiga yoki jarayoniga bog’langan amaliy harakatlarim yoki qanday aniqlikda qilingan bo’lsa shu bo’yicha bo’lib o’tadigan, o’tmishda qoldirilayotgan haqiqiy ishlash jarayonimga xos amaliyotim almashinish va o’sish sinovidan ham o’tib qaytib o’zimga tekshirish sifatida kelib qabul etishga majbur qildirmoqda o’zim(iz)ni. Men haqiqatimni, chin yoki tabiiy ilmiy qonun-qoidalar bilan ishlashim natijasini mos orlilik, yoki inson bilimi, o’zi (ishlashdagi yutuqli yangichaligi) bilan ta’minlanmaganligi sababli yoki oralarimizdagi ikkala bosmachilarning, jonlili ikkinchi shaxsiyatlarimizning takasaltangliklari boisidan o’zim qilmagan, bo’lishi mumkin bo’lmagan xatolarni bema’nilik bilan qayta ravishda o’zim-o’zimga tekshirib berganga o’xshab aniqlab qo’yishga majbur bo’lmoqdaman. O’zimdan qayta-qayta haqiqatimni ifodalash yoki bosimli ravishda aniq qilib to’liq ravishda ta’minlash topshirilganga o’xshamoqda. Axir men nega bularni yozayapman, qolgan ishimga yoki bilimli haqiqatning o’sishiga aloqdor vakillar nima qilishmoqdalar?! Haqiqatni o’zini haqiqat deb qo’yishganki, u ya’ni haqiqat barchasidan ustun bittaga to’liq tavsif, tushunilish hisobga olinishini o’zida mujassam etaoladimi? Endi ha. Haqiqatning suqulishlarini yoki ijrolarini bosim yo’nalishida singish yoki ishqalashga, boshqacha usulda ham umuman tushuntirishga holi biror kimsa erishishga ulguraolmasligi aniq va ravshan o’zi bilan ifodalanishi turayaptiki xo’p bo’pti. Oxiri bosimning o’zi men ho’ppoqman, bema’niman yoki safsataman deb qo’ysa, huddurun “zo’r” bo’lardi ha, shunga kim bo’lmasin garang-lox bo’lib, bekordan-bekorga tovlamachi ichkaridagi rasvo hamrohlariga berilib xato qilganini yaxshi anglashi bilanoq, xuddi o’zimning ichimdagilar hozir shu bo’yicha yalamaga o’xshab kulayotganlari bo’lib, ustidan qotib kulishlari ta’yin va ma’lum hamda mashhur sanalur. Bosim shuki, bu – go’yoki Matritsa, dunyoning raqamlar ichra va yana ichra ma’lumotidan yasalishiga oidligi bo’yicha qaralganligi xususida ajralib ham qoladimi, ha endi. Shu raqamlar ichra yashashda qayerga e’tibor qaratib, aynan qaysi saboqli ishga o’zini urishni bilgan kishi yoki elektronshili bo’lsa aytingiz. Shu umuman befoyda, chunki go’yoki okeanlar ichra raqamli, matritsali ma’lumotlar bag’rida cho’pchak, juda mayda amaliyotni bajarib yana qanday qilib shuni yoki raqamli ma’lumotlarni qo’zg’atib o’zgartirishi mumkinligidan xabar topishning o’zi bir qandaydir g’alati holatni kishisining boshiga iladimi, ha shu. Matritsa bu – qanday idishdaligidan yoki butun atmosferaga ham ko’ra holdagi kuzatiluvdagi (havoli) damli bosimga o’xshash, uning o’zgarishiga yo’l qo’yilmagan hech vaqt hamki, xo’p bo’pti. Shu bosimni ya’ni Matritsani bizlar ichimizdagi tuyg’ularimiz orqali yolg’ondakam, simulyatsiyali borlig’imiz ijrosi o’laroq amalda sinashga qodir qolayapmizmi, ha bo’pti. Aslida tuyg’ularimizda butun dunyo yoki koinot nazarga ilinajakligi hammaga ma’lumligiga e’tibor qaratganimizda, bizning shu borlig’imiz yuzasidangina ishlovimiz hech qancha o’zgarish kiritilmaganligidan dalolatni ham bermoqdaligi aniq ochiqcha bo’latursin, xo’p bo’pti. (yakunlashdi xo’p bo’pti bilan). Tuyg’ularga ustun esa unsur-jinslar yoki ilohiy ichimdagilarim deganda ham, ular o’zimga bog’liq ravishdagi haqiqiyligimni tubdan o’zgartirishga qodir tuyg’uli bosimlari, matritsa bo’laklari bilan yog’iyga o’xshash ravishda boshqalarni boshqaraolmaganlar hech vaqt. Chunki matritsaning dumidan deganda ham, aslida butun katta olamiy bosimidan chiqqan holdagi yangicha atalishli yoki yo’naltirilgan alohida bosimcha cho’qqisi, qoldig’i yoki birligi bilan borlig’imga juda o’zboshimchalik yoki o’zbilarmonlik bilan ta’sirlashuv kiritib yog’iylarni yoki xohish-irodamni bo’ysundiradigan holdagi hayotni, qullikni yoki buyruqbozlikni kiritaolishmaydi. Shuning uchun ularning barchasini birga ushlayotgan umumiy bosimlari bilan aloqador ravishdagina borlig’imizga hamla qilishlari mumkin bo’ladi xolos. Shuning esa iloji yo’q, chunki umumiy bosimda yoki matritsada nima bo’layotganini hech kim bilmaydi, qolgan tuyg’uchilar, yoki elektronshilar, to’lqinchilar o’zlarining o’rab olgan inson zotli vakillari o’laroy barcha odamlariga nima ish bilan atalmoqchi bo’layotganliklaridan hech kimning bilimi ham yetib boraolmasligi aniq va ma’lum ham endi mashhur bo’laturmog’i lozim xo’p. Shuning uchun har bir inson va odam zoti shuni yaxshi bilib qolsinki, g’olibligi nimaligini va bunga shak-shubha tug’dirmasligi, loqaydlik bildirmasligini bilib amal qilish evaziga atrofini o’rab turgan qanday hodisali ko’rinishni yaratayotgan “kishilar” bo’lishidan qat’iy nazar xohish-irodali va tanlovli yangili o’zgarish, aniq ilmiy-izohdagi kuchli hisobga olinajak amalni o’rnatish faqatgina g’oliblarning qo’llaridan kelajakligi ma’lum va mashhurligicha turaqolsin. Insonning tanlovi yoki har bir xatti-harakati bilan atrofdagilarning rakursi yoki yo’nalishi tubdan o’zgarib boraveradi. Go’yoki igralardagi qahramonlarning birgina burilishga xos toblanishlari bilan ham butun igrali xaritaning, muhitning yoki ko’rinishli grafalarning yangicha ravishda hisobga olinib, ochilib yoki yuritilib qolishi hisobga olinajakligi ma’lum va mashhurga o’xshash bo’lib tursin xo’p bo’pti mayli keyin. (tugatishdi). Endi umuman olib qaraganda ham o’zimning ishimning dolzarbligini men siz azizlarga bildirsam, miqyosi juda balandligi bilan ajralganligi ma’lum va mashhur endi. O’zim dunyomizning birgaligimizdagi yakuniga xos taqdir lahzamdan, oxirgi yakunlanish onimizda turib dunyoviy til va adabiyotga hissa qo’shguvchi barcha og’zaki so’zlashuv uslubini kiritilishiga xos ma’lumotlarni insonlarga va kishilariga hozirgacha, butun kelajak o’tmishi yoki bugungi kungacha tariximiz bo’yi ta’minlab, yetkazib kelmoqdaligim shu. Endi esa shu holat yuzasidan barcha ma’lumotlarimni qayta o’rganib yana yuklanishi o’zimga mushkulot sifatidagi mehnat faoliyatimga bag’shidaligimga xosligim bo’lib kelmoqdaligi ayon ham va ma’lum endi. Nima bo’lganda ham barcha narsa, hodisa va yangiliklar kelajak asnosidagi sir-sinoatimiz tomonidan yaratib bo’linganligini aytish juda o’rinlidur shu lahzalarda xo’p. Nima bo’lganda ham bu – Gotning yo’li, biz shu gotga mos va munosib, loyiq bo’lib atalguvchanligimiz darkorligi ma’lum va mashhurligicha turaversin. Nima qilingan, o’z-o’zidan bajarilgan yoki noma’lum bo’lsa ham ta’minlab qo’yilgan bo’lsa, albatta, shuni oqlash ishini biz bilib ham o’tirmasdan qilib kelishimiz yoki bilib qolib qilishga majburga o’xshash bo’lishimiz ham albattadir. Shuning uchun inson taqdirida o’ladi degan gaplar bekordan-bekorga emas, insonning o’limi yozilgan soatlar yaqinlashgandagina o’limi yuzasidan katastrofa bo’lib qoladiki asti qo’yavering xo’p. Bu bir katta ishontiriluvchi va uzoqdagi yirik gap yoki takallufga o’xshab ko’rinarli sanalgan-u, aslida esa haqiqat eshiklari shu hamki bilib olmoq darkorligi bilan aziz sanalur ham. Bizlar usutun yoki g’oliblar sifatida shu umrning ma’lumlashib ulgurgan noma’lumcha oralig’idagina tanlov yuzasidan o’zgartirishga qodir sanalamizmi, shuning o’zi bizga, shu boradagi tuyg’uchi taqdirni peshlovchilar uchun hisobga olinishi lozim sanaluvchi ustunlik bo’latursin xo’p. Men o’zim hozirgi ishim yuzasidan shu taqdiriy ondagi haqiqatimizga erishaborishim kerakligi bo’yicha amallar yuzasidan biz birgaligimiz oydinlashguncha ishlashga qodirmiman? Endi bo’lsa, hisobga olinajak haqiqatli chiqishimdagi o’sishlarim o’z o’rnida o’tib ketishli, nisbatan ortiqchali yoki ko’proq bo’lib turgani boisidan ham shu taqdiriy lahza sifatidagi haqiqat beshigi tomon mehnat qilish ustuvorligimni, haqiqatimni o’z qo’llarim bilan ham yana qayta bittada, o’zimning bilimlarimda solishtirib yetaklab qo’yishga jazm etmoqdaligim shu. Zero mening haqiqatim yoki taqdiriy vazifam ko’lami, o’zim birgalikda hisobga olinayotgan hamkasbim, boshlig’imning bilimlarini ham o’z ichiga olmog’i turgan haqiqatligini bilib qolsangiz hech gap emas. Shuning uchun u yakka o’zi faqatgina yangicha bilimlarga xos ishlashimiz yo’nalishida o’zimga barobar kelaolmasligi, qiyosga qodir bo’laqolmasligi ham mumkinligi nazarga ilinajakligi ma’lum va mashhur sanalur. Chunki so’z boylig barcha haqiqatlarning ham asosida turuvchiligi bilan o’zimning ishlashimdagi ustuvorligim va taqdiriy borlik bosimimdagi haqiqatning o’zi bo’lib beruvimdagi keyingi ko’rinishdagi dunyoga taratgan vazifam, amaliy foydadanligim sanalur. Bu – nega qiyosiy ishlashdagi yo’l qo’ymagan, ichimdagilar o’rgatgan va so’ng xato deb qaralgan xatolarni ko’rib chiqishga majburligimning 3-sababi bo’latursin xo’p bo’pti. Endi o’zimni o’zim, birlikda yetaklashim yoki ko’tarib qo’yib yana kiyib olishimga xosligiga asoslanishim degani shu ediki. Taqdiriy onimdagi yoki qiyomat qoyimdagi o’zligim sanalgan bosimim o’zimning o’zimga vaqt sayin yetaklanishim bo’lib ham, yana bir narsaki, gaplarning yoki haqiqatning asosiy belgisining egasi sifatida eng mukammal tarzdagi nishonasiga ko’ra qo’shiq ijro etish sanalishga xos so’z boyligi, kam (og’zaki) so’zli ashula yoki qo’shiq matni bilan ta’minlanishdalik sanalur hamki xo’p. Bu holda aytish joizki, mening o’zim yozuvlarim sababligina tuyg’ularimni bildirib yana shu xayolotim yoki ruhiyatim, tuyg’ularim tomon aniqlikdagi o’zimni jabhalarimga bog’lab sezishimga xos bormoqdaman. Yozuvli gaplarimning barchasi o’zimga tuyg’ularimni oshkor etishda sabab vazifasidagi bir isbotni o’tashi dargumon ham emasligi aniq ko’rinur. Endi ichimdagilar meni o’sh paytlarga yaqinlashgudak bo’lsak, atamali ravishdagi, faqatgina atamalarni qiyosiga xos holda qo’shiqlarni tuzgansan deb bildirib ham monan xonish qilmoqdalar yoki eslatishayaptilar. Endi shunday qilib o’zimni o’zim ishim yuzasidan yetaklashim, go’yoki qurt bo’lib tugunsimon holatga kelguncha itarib burilib turishim bo’lib kelajakdan olgan ravishda o’zgarmas sanaluvchi qo’shiqlar yaratish kuchimni o’zimga bag’shida etmog’im muhim sanalurki xo’p mayli endi. Aksinchasiga esa hozirgi ko’pgina qo’shiqlarda ham haqiqat sal o’zgaribroq ba’zi yangicha jumlachalar oralab qolishi dargumon ham emasligi nazarga ilinajak. Oddiy suhbatlashuvdagi yoki muloqotdagi og’zaki nutq madaniyatidagi gaplashuvimizga kelsak esa, mutloq sanskritchadan to’lib toshmoqdaligi ma’lum va mashhur sanalur. Aniq qilib olsak, aynan shu taqdir onlaridan, shu bosimli qilmishimizga ko’ra o’zimizdan muloqot shaklidagi so’zlarning yasaluvchanligini bilib tortib olishmoqdaliklari ma’lum va mashhur xo’p. Shu taqdiriy yoki mahshar kunidagi, qiyomat qoyimdagi (umrimiz poyonidagi) haqiqatli (so’zlashib gaplashuvli) bosimimizdan sanskritchaga bog’liq kodli tuzilgan ravishagi yaratiluvchanlik aralashmasini belgilab kelishmoqdalarki bu ho’ppaklar xo’p bo’pti. Hattoki shu yaratilish doirasidan, qorishmasidan oshib turib bir lom-lum deya suqulib turib bo’lsa ham o’zlaridan gap qo’shaolishmaganlar juda ko’pinchasiga. Men o’zimga o’zim haqiqatni ta’minlashim  va yanada shu asliyatlikka qaratila yo’l bo’yicha oldinga o’zimni yetaklayolishim maqsadida eng o’zgarmas sanaluvchi qo’shiqlar guldastasini yozib qo’yishim yoki yaratishim kerakligi ma’lum va mashhurdir. Hozirgi jarayonlashuvimizga, tuyg’uli aniq hisobga olinuvchan ishonchli yo’limga qaraganda gaplarning mazmunlari insonlarga tarqatiladiki, shu og’zaki gaplarni tuzish uchun ishlatiladigan so’zlarni gaplarning yagona belgilangan mazmuniga bog’liq ravishda har kim o’zicha, boshqacha tuzib eshitgan bo’lmoqdaligi ma’lum va mashhurligicha tursin. Tuyg’u deb aytib o’tishimning sababi bu yerda men o’zimcha hal qilib bilolmasdim shunchalik aniqlikdagi ishlashimni, xulosalarimni, ammo shular aniqligini tekshirib borayapman va ishonchim komil bo’layaptiki, o’zim xulosa qilganman deb o’ylab sal hayotiy jarayonlashuvimdagi bog’liqlikni yozib qo’yib kelganman aslida xolos. Bor-e deyishdilar ichimdagilar, shuning uchun bu tuyg’ular deb ongimni ham to’ldirib pichirlashli yog’duga xos bo’lib qolishdilar ichimdagilar hamki bo’pti xo’p. Demak, og’zaki so’zlar hozircha shunisi ma’lum bo’lishiga qarasakki, har kimning o’zining taqdiriy lahzasidagi bosimli o’zligi yoki yadrosi orqali suhbatdoshi yoki muloqotlashuvdagi vakili tomonidan gapirilganga o’xshatiladiki, astoydil yozajakligimiz ham ma’lum shu o’rindaligi ma’lumlashish istagini bildiradiki, shu boshqalarning suhbatga layoqatli gaplari eshitguvchining o’zining so’z tuzish qobiliyatli kelajak taqdiridan olinib hosil qilinajakligi ma’lum va mashhurligicha qolaqolsin endi bo’ldi xo’p deyishmoqdalar ichimdagilar go’yoki ishonch hosil qilaolmasliklarini menga atayvergan ravishdaliklariga binoan hamki xo’p bo’pti. Aslida shuni tushungan menga tushunganimni bilganimning ishonchini hosil qilaolmayotganliklariga ishonaolmayqolishlarini bildirayaptilar. Umuman olganda o’zimning taqdirimdagi haqiqatim shunchalik yuqoriki, meni Payg’ambar qilishmaganliklarini bilsangiz ham mayli. Shu boisda mening atrofimda so’zlar shodasi o’zimning ongimga kirilishi, taqdiriy yadroli kodimning avtomatlashuvli jarayonlarda ishlatilaverishidan yasalishi juda yaxshi ravishda yo’lga qo’yilgan bo’lib so’z boyligimning ko’pligi yoki menga qaratila aytilayotganga o’xshash so’zlarning ko’pligi haqiqatimning darajasini, yadroviy ustuvorligimni, taqdirdan so’nggi keyingi dunyo bo’sag’asidalik boshqalarga nisbatan miqyosiy kuchimning yuqoriligini bildiradi. Albatta, mening o’zim holi beri ba’zi atayin so’zlarni kodimdan, yadroli taqdirimdan egallashga erishaolmaganimni bilsam bo’ladi, aniqrog’i ba’zi so’zlarni tushunmasligim yoki fahmiga bormasligim mumkin. Ammo yoshligimdan beri kitob o’qishdan boshlab boshqacha yozuvlarda, lug’atlar va h.k lardan o’zimning ko’pgina hozirgi kunlardagi uchratadigan og’zaki so’zlarimning mazmunini bilib olganman shekilli. Endi qarangki ma’lum bo’lajakligi ham shuki, so’zlarni qo’shiq qilib tarqataolgan inson o’zining kodidagi haqiqatiga ko’ra qo’zg’almasligini yoki o’zgarmasligini, aldanmasligini bilib turib ashulasidagi so’zlarni o’zi bo’yicha aniq ravishda boshqalarga o’tkazishi, eshittirishi yoki yetkazishi mumkinligi nazarga ilinmasligi ham mumkin bo’lmasligini atayin ta’kidlash o’rinli emasdurmi shu joyda hamkim? Demak, hozircha mening o’zimning haqiqatim ortiqcha bo’lib ko’plik qilayaptimi va shuni yana xato deb topayotganliklari uchun taqdiriy yadromdan yoki kelajak bosimimdan qo’shimcha asliyat, to’g’rilik so’rab o’zim xatolarimni to’g’irlashga majburmanmi, shuning boisi sababli men qo’shiq yaratish ishiga bel bog’lab so’zlarimdan qo’shiq yaratishim lozimligi hisobga ham olinajakligi bilan shu ma’lum endi mashhur hamki xo’p. O’zimga kelsam, menda yaxshi qo’shiqlarni yaratish uchun tuzuk g’oyalar tiqilib ketganini holi tushunarsiz albatta. Bu o’zim uchun yaratilgan bittaga aniq esga tushunarli qilib qo’yiladigan yozuvli suhbatlarim sanalishi turgan gap hamki, holi sizlarga shu ishlashlarim, maqolalarim qanday yetib borayotganini bilmasligingiz ta’yin xo’p bo’pti. Bugun o’zim tasodifan, tasodifan ham deb bo’lmas, chunki hozirgi mehnat ahvolimni bilib yozdikmi ha, shu bo’yicha qo’shiqlarni tingladim. Umuman olib qaraganda shunday qo’shiqlarni har kuni ham tinglab kelayotgan edim. Bugungidagi bir misoli yanada yaqqolroq nazarga ilinijakligi sezilib qoldi. Shu qo’shiq matnida, xo’p o’qiyolmadingiz ham deylik, ammo o’zimning yodlashga aloqadorligimga xos ravishda “in your head” (“something, something, …”)  so’z uyushmali birikuvlari ko’plab takrorlanishlarni o’zida namoyish etdi. Men ham asti qo’yaveringki, ko’palab mazmunni qoyillatishga bag’ishlab o’tirmasligim kerak holdagi qo’shig’imda astoydil ravishda aynan qo’shiqqa xos baribir kuchli mazmun va mohiyat uyg’unligidagi xonishlar ijro etilishi ta’yin bo’lishi rad etilmagan ravishdalik bilan birga insonlarning o’zicha qo’shiqqa adashuvchan ham bo’lib singishlariga, ketishlariga hamda o’zlarining so’z boyliklariga xos uydurmalarni to’qishga yo’l qo’ymaslik maqsadida soddagini 3-4 so’zlardan iborat naqorotli mazmundagi gaplar orqali takrorlanuvchi qo’shiq tuzaman shekilli. Axir shular, kam so’zli naqorat takroriyligiga aloqador ashulalar ma’shhurligicha bo’lib ketavermayaptilarmi? Ha, deyishmoqdadirlar ichimizdagi olam vakillarimiz hamki xo’p bo’pti qo’yaqolingiz hamki xo’p bo’pti. Inglizcha e’tiborga ilinajak qo’shiqlarda aynan shu naqorotli qismlari yaxshi eshitilajakligi bilan mashhurlik qozongan shu bachchalar, qolgan qismlari esa qo’shilib hattoki sanskritchadan ham battarroq tushunarsiz holga solinajakmikin yoki o’zi shunaqa eshitilishi kerakmikin!? Shunisi aniqlashganga o’xshab oydin bo’lmoqda hamki o’zim uchun, har bir haqiqatga xos ravishda o’z faoliyat turida, qo’shiqlarda yolg’onning bo’rtishi ham alohida joylashuviga monand bo’lib sansnkritcha qismi ham mavjudlashuvga xos bo’rtishi ta’yinlashganligi bilinajakligi budir. Mening qo’shiqlarimda ham shu jihatlamalik kuzatulgusiligi ajab emasdur balki, zero holi haqiqatni bag’shida etguvchi kuchim ham ozgina endi paydo bo’lmoqdaligi bilan mashhurligim uchun kodimdagi so’zlarimni, aynan kodli yadromning o’zini bilmaganim sababli ko’p ishlataolmayman. Umuman olganda tuyg’ularim “to’foni” yoki “dengiz to’lqini” kuchayib borib dolzarblik bo’yicha (yozuvlarimning mazmunanligi) bir-biriga yuklanib, yanada kuchanib borayotgani sababli oxirgi mashg’ulotlarimizga e’tibor etgan ravishdagi qo’shiqning so’zlarini keltirib hosil qilaqolaveraylikki xo’p bo’pti. Shu yaratajak qo’shig’imiz, demakki, so’zlar ishqalanishiga aloqador ravishda oxirigi zamonimizdagi davlatlarning bir-birlariga ko’chishlari va shunga mos so’zlar topilavergandan so’ng tuyg’ular bilan moslashtirish natijasidaligiga qaratila musiqiy ravishdagi ashulabob so’zlarga xoslik bilan almashtirilsin xo’p mayli. Naqorotini shu bo’yicha tuzib bitganimizdan keyin, sanskritcha yangi bo’laklarini yoki bandlarini ham aynan eng sodda, keraksiz bog’liqlikdagi umumiy ravishli matnlarimizga xos so’zlarni topib yasab yoki yaratib qo’yajakligimiz ma’lum va mashhur bo’latursin xo’p mayli. Bobur Bobomurodni taniysizmi, men shu inson akaxonga o’xshab she’rlarni qo’shiq uchun atayin yozadigan bo’lib ulg’ayganligim ma’lum va mashhurdur sizga hamki xo’p bo’pti. Men yaratajak she’rimni qo’shiq qilib youtube da o’zim ijro etib kreditni, avtorlik huquqini birinchi boshidanoq o’zimniki qilib bilishga erishganimdan so’ng buyuk xonandalar mening she’rlarim asosidagi o’zimning xonishim uslubida qo’shig’imni egallab aytishga sazovor bo’lsalar ne ajabki xo’p mayli. O’zbeklarda qo’shiqlarning barcha bandlari-ku yaxshi eshitilgan hamda ko’plashgan so’zlardangina iborat bo’lib turavermoqdaligi bilan ma’lum bo’latursin. Baribir kamayish dunyoda bo’lgani o’laroq o’zbek xonandalarining serzavq qo’shiqlarida kamaygan so’zli taronlarga yo’l qo’yganligimizni bilsangiz bo’lib qolar hamki xo’p bo’pti. Menga ichimdagilar, tuyg’ularim bo’laklari yoki insu-jinslarim haqiqiy ovozli che’t el, xorij estradasi qo’shiqlarini kam eshittirishganlar, chunki che’t eldagilarning orlari yoki insonlari, g’oliblaridan kuch g’ayrat yig’may turgin deb sanashganlar o’zimizni hamki. Nima bo’lganda ham, ular o’zlarini kam eshittirib orli tushunchaviy bosimdagi og’riqda qolish xavotiri bo’lgan deganimizda ham qiynalmasinlar deb hisoblasak ham, o’zim borligimni, haqiqatan simulyatsiyalar yoki qubba ichida boshqa g’oliblarga o’xshab alohida, izolyatsiyada yashayotganligimni bilganim uchun haqiqatimni yoki shu mavjudlashuvimni boshqalarga o’zboshimcha ravishda yetkazmasligim mumkin emasligi ko’zga tashlanur har holda hamki xo’p mayli. Qo’shiqqa kelsak esa, inglizchada chiqaradurg’onligim ma’lum va mashhurligicha turatursin. Avval hozirgina oldinroq yozganimiz bo’yicha qo’shiqning ma’lumotlar bazasini, asosini yaratib kerakli so’zlarni topaylik, so’ng mos tuyg’uli yana o’zbekchasi bilan almashtiramiz, undan keyin esa inglizchasini mos ravishda musiqiy tushunchalarga xos qilib topamiz va ijro etamiz youtube imizda hamki xo’p bo’pti. Bizning yoki aynan mening qo’shiqbob so’zli gaplarim boshqalarga xuddi o’zi bo’lib yetib borishi uchun ajratilayotgan haqiqat cho’qqisining cho’qqisini topishga hamda yadroviy taqdir lahzamdagi kodli o’zimga bog’lanish qilib bilishim darkorligi hammaga ma’lum bo’laqolsinki xo’p bo’pti. Aytilgan barcha qo’shiqlar, inson xalqining tarixidagi hamma ashulabob sahnalarigacha eng yuqori haqiqat darajasida turganligi uchun kod sifatida olib qaralgan ravishda Got sanalmagan hech ham hamda o’zida tanlovga bog’liq yaratilgan to’liqlikdagi o’zgarmas haqiqat bo’lib turaoalverganligi bilan ma’lum va mashhur sanalurki xo’p mayli. Boshladik bo’lmasa… Oxirgi yozuvli xabarlarimizdan xulosalar qilib o’zbeklarning bir naqliga duch kelmasak ham bo’lmaski, shu “temirni qizig’ida bos” degani. Biz o’zbeklar aslida eng yuqori darajalardan biridagi xalqlar qatorasiga qo’shilamizki, oxirat zamonimizda bizlar yaxshilik yetakchilari sifatida kodlar yoki raqamlarning eplovchilari bo’lamiz. Amerikaliklar esa yaxshilik bo’yicha sal no’noqroq, usunda turish darajasi yoki ustuvor ustuni past, quyi bo’lgan temirchilar, temirli koddan yasalgan yadroviy tanalar sifatida qaraladi. Amerikaliklar yoki yaxshilik bo’yicha qoloqlar ko’p bo’lgani uchun birinchi temir so’zi ishlatilmoqdaki, xay shunga mayli deylik ham. Temizrni kod bilan qizdirish va bos so’zining o’zi ham bizniki bo’lib qoladiki, oxirat zamon va keyingi dunyo boshlanish oralig’ida bizlar yomonlarni yoki temirli yadrochilardan ham battarlarini bosib, sikib qo’ymagaymizmi axir?! Shuning uchun dunyoviy, inglizcha bo’ladi deb turgan qo’shig’imga xos ravishda xalqaro, xalqlar aro gashtimni chiqarishga urinishim shu bo’latursin. Shunday olib qaraganda, hozirgi o’zbeklarimizning kodli ya’ni jonli tanachilari, ikkinchi shaxsiyatlari Amerikada temir ahvolida aholisining ichiga kirib turib ularning kodida mustahkamlikni, ulug’vorlikni kasb etishga majburlash ishlarini barhayot qilib berishmoqdaliklari ma’lum va mashhur. Demak, birinchi bilgan o’zimizdagi holi sayqallanmagan yoki ijro uchun ilhomiy ravishga solinmagan so’zlarimiz quyidagicha iborali ko’rinishda turaqolayapti: “temirni po’lat tolalari qilishga chog’lan yoki cho’g’lan”. Shu so’zlarga o’xshash musiqaviy ohangda, ashulabob variantlarni tanlaylik xo’p bo’pti. Buning uchun temir so’zining harflarini sanskritchaga, yaqin hamkor harflar bilan almashtirib qisib tashlash orqali ilhomiy, navoli yoki ohangamo so’zni topamiz. Temirga o’xshash sanskritcha shakl-shamoyilli so’zlarni keltiraylik: emir, miret, demir, kemir, rimet, emo’rt yoki domot, tomir, semir, chimir, tim ur, emish, o’rim. Po’lat so’ziga esa pul ot, bo’lar, talab o’p, ola, pul et, tulip (lola), palaq (davomi kengayur). Tolalari so’ziga esa toll ol (hammasini ol), alo, olat, bola, qola, hatto, all to (hamma –ga) va h.k. Chog’lan so’ziga yanada mushkulroq bo’laturg’on so’zlar kirsun bo’pti: chog’lan so’zining o’zi ilhomiy sado aksida, chi (nima) og’ushida. Cho’g’ so’ziga esa o’q, o’qchay, chi uyog’i va h.k. Endi barchasini birlashtirsak. Qaysi so’zlar maromli, diqqat mulohazaga sazovor?! Birdaniga bog’lanish qilsakchi!? Hozircha chimir so’zini temirdan, talab o’p so’zlar birikmasini po’latdan, hamma –ga so’zlar uyushmasini tolalar olib munosib topajakligimiz ma’lum va mashhur, endi chi uyog’ini cho’g’dan, nima (chiroy) og’ushidasini esa chog’ so’zidan olaylik. Chimirlaganni hammaga bildirib talab o’p, nima uyog’i - chiroy og’ushidamiz. Shu oxirgi jumlamiz kelib turibdi. Ikki qatorli qilib to’ldirsak, naqorot o’rnida ko’rsak qandoq bo’lur, shunga hamma beshmi hozir, ha deyishdilar shu bular (ichimdagilar)! Inglizchasiga tarjima etib xayol musiqani ham yaratayursak. To’ppa-to’g’ri tarjimasi: Let's kiss and tell everyone what's going on. Shu qo’shiqning asosiy matni uchun muvofiqqa o’xshamasmi, balkidur. , nima uyog’i - chiroy og’ushidamiz, degan oxirgi qismiga , what a wake-up call tarjimasi google tarjimondan chiqarilmoqdadir. Birlashtirsak, 2 qatorli naqarot va qo’shimcha naqarot davomiyligiga xos bir bitik bo’lur:

Let's kiss
and tell everyone what's going on

what a wake-up call

Endi sanskrit qolgan parcha-marchalarini tuzsak bo’lur balkim? Unisini buyog’dan, Amerikaliklarning O’zbekistonga qilayotgan ishlaridan olaylik. Ichimda shu chuvalchak qumursqalarni, chumolilarni sezgan bo’lsam ham borki, menga faqatgina bir ishni majburlab qo’yib kelishgan edi. U ham bo’lsa, shu yozuvimda ishlatgan naql so’zim hisoblangan. Naqlli iboram “temirni qizig’ida bos” deganimning o’z nomiga ko’ra naqlligi endi shu xalq so’zining teskarisi tomondagi amerikaliklarning o’zbeklarga qilayotgan ishlashlari bo’lsa ne ajab. Naql deganad ichimdagilar, amerikaliklar yoki qora-yaloq negrlar o’zimga na ishni qil, na qil va shunga o’xshash ma’nodagi bekor gapni, yalama-tuzuklikni yoki gaplarning masxarali tabirini (aniq ifoda etilaolmasligining) ustidan kulish bilan ta’minlashlarini nazarga ilmoqdaki xuddi shu o’zi. Ha, menga har doim shunday bo’lib kelgan, aytilgan gaplarni ichimdagilar yoki insu jinsli 3 dan 5 gachadagilar mazax qilishib aniq tushuncham bo’yicha umumiy ilg’ashimni amalga oshirmoqchi bo’lsam, senga unisini, bunisini yoki aynan bitta gapning (so’zning) o’ziga xos yolg’iz ma’nosini aytdilar-ku deyishib shu so’zning sodda ma’nosini bajartiraverganlar va naql, na qilay dedirib aylantirib buraverganlar, dirrilataverganlar. Masalan, ishlash paytida tashish kerak bo’lgan chelakni “ol” deb buyruq berganlariga, men faqatgina olib ko’tarib turishim nazarga ilinishi kerak bo’lgan sanalgan emish. Men esa nuchukdir olib tashib kerakli manzilga, kutib turgan insonga eltib beribman. O’tir degan so’zlariga men uyda o’tirish ma’nosida uyda xohlagan ishingni qilib yur yoki bo’laver ma’nosida tushundim deylik, ichimdagilar esa o’tir deganda aynan bir joyda o’tirishni nazarga ilishadi va menga na qildirmoqchi bo’lib laqqilataveradilar, nadir qildiradilar yoki dirrilatib nazarni bir yo’nalishga qottirib qo’ygancha o’ylataveradilar. Ba’zida buyruqlarni aniq qilib aytadilar-u so’ng yana bir-ikki og’iz so’z qo’shib qo’yadilar, shunda buyruq aynan aytilmadi deb qilmaslikni talab etadilar-u, men esa haqiqiy tanasi bilan chiqib turgan shu kishining oldida kim bo’ldim, ha garang-ahmoq yoki devona. Ular ham shuni aytishayapti, san devona bo’lsang o’zingni bildir va senga boshqacha mos munosabat qilishadi deb, men ham shuni aytayapmanki, naql deb “na qilay” yoki “na qildiray”, noma’lumlikda qoldirib yengayveraylik (topilma bosimda bosib toptab maqsadini bildirmasdan, o’zligini yo’qotib, yarash turishini bildirmay qo’yayveraylik) degan ikki tomonlama, o’zlari va o’zim orqali dirrilatish o’yinlarini qilayaptilar. Shunday qilib naqlga kelsak, na qilishimizni to’qisak bas, yetar. Shu o’rinda bir yaxshi qo’shig’imizga o’xshashlik paydo bo’ldi o’zimizda: Na qilay ey dili beor, seni unda ko’ngli bor? Bu birinchi sanskritcha bo’latursin.

What can I do, sweetheart, you have a heart in it

Zora ichimdagilar o’zbeklarning so’z boyligiga shaydo sifatida sanskritcha qamog’ida, panjaralaridan o’tib birinchi o’zbekona so’z topgich o’yinlarida naql, matal va masallar (maqollardan) kelishsa, shu boshqa birovlari haqida ham bo’lsin ozgina. Matal so’zi bilan bog’liq o’zimizning oddiy so’z boyligimiz va umumiy mazmunimizda xo’sh hozircha nima bor?! Matal degan “ma toll (hamma)” bo’lib Payg’ambarligimdagi barchani egasiligimni yoki elchisiligimni o’zimdan ustun ko’rgan tuyg’uyimdagi qoravoylar shu. Demak, hamma bir kishi uchun so’zlar kengashini boshdan o’tqazmoqdadir hammaki xo’p mayli.

all for one person

Hozircha. Bir u bitta istalganga hammani sig'ishtirsin.

let him fit all into one want.

Hozircha shu joygacha, qolgani ertaga efir yuzasiga uzatilib qolar balki.