Nima bo'lsa ham bo'pti xay!

 58. Demak, o’xshashlik ya’ni tarzga anchadan beri to’xtalib qoldik. O’xshashlikka ko’ra shunday bo’lishi kerakki, nazarimda va urilishimda hozir ham majburiy ravishda keltirilgan xayol bu e’tiki, o’xshashlik aynan bo’lib o’tgan ishni kollinearlik bilan hal etib, shundagina bir xil turli, toifali va guruhdosh, sinfli, tasnifga birikadigan ravishda bishib, har qaysi jihatdan va aloqa manbaidan qaralganda o’z-o’zidan yaqin olinib, birlashganga o’xshab ketaverishi, kinoya ostida o’xshab, tarz berilib bir-biridan o’taverishi hisobga olingan. Demak, tuyg’ular tarafdan kollinearlik va kechinmalar bo’yicha aylana birlashgan holda o’tib ishlayverish shakli, aylananing pachoqsifatlashuvi va kollinearlikning bo’rtib aylanaga o’xshab qolaverishi hayot shaklining izidan boqqanimizda, bo’lib o’tayotgan voqea-hodisalarni shunday yo’nalishli chizmaviy tur holida ma’nolab, anglab va ko’ngildan o’tkazib, kallada hisob-kitob qilib tarz, tizgin ya’ni o’xshashlik sifatida baholashi mumkin. Bilib qolganimizga o’xshab o’xshashlik ya’ni tarz, tasodifning yoki yangichalikning darrov guruhsifatlashuvga kirib yaqin ma’no-mazmundagi elementlarni, sanskritcha bog’liqlikni berishi ikki taraflama bu – 1-dan tug’ilish, boshlanishdan umr o’tishiga qaratila genetikaviy, DNK li yoki qon-qarindoshlik, qonning o’zi bo’yicha o’xshashlik va 2-dan taqdir ya’ni o’lim lahzasidan tug’ilish boshlanishiga qarab, yo’naltirib tabiat tomonidan bostirib bildirilayotgan o’xshashlik, tarz yoki tizgin, jabhaviy toifa bo’yicha yaqinlashuverish, mana hozir o’zimni ishlatib ham gapirtirishdiki, negadir shu “bir xil” degan iborani ishlatmabman. Demak, shu ikkalasi, ya’ni gavdaning ichki bu – genetikaviy hamda tabiat bo’ylab, shunisi esa taqdiriy o’xshashliklar o’zaro bir-birovlarini topishaverishadiki, shunda ham o’xshashlik, tarzning sodir etilish asosiy sababi deyilayapti. Genetikaviy o’xshashlik bo’yicha mayli xo’sh, o’zimning kuzatuvlarimga kelsak, ko’p ravishda sezib, duchor bo’lib qolgan o’xshashliklarim shu e’tiki, masalan, birovlarning yonimda iq-piq, “ahm-pahm” va kallamdagi yot o’ylovni, dam olishga qarshi ikkilantiruvchi bahsli tuyg’uni aynan chiqarib bilib so’zlar, gaplar ya’ni o’zimning tushunishimga ko’ra sanskritcha ma’noviy o’xshashlikka solinish bilan gapirib ketishlari bo’lsa, taqdiriy o’xshashlikda shu ularning, ya’ni klounlarning bu gap-so’zlarni aytish, taqlidlarni qilish uchun yonimga ayni zahoti kirib kelib qolishlari, eshik ostidan paydo bo’lishni bittagayoq bildiraolmay tushuntiraolishlari yoki deraza yonida o’zaro suhbatlashuvlari kallamdagi jaryondan kelib turgan bekorchi qo’rquv bahsi dami bo’yicha uyushtirilib yaratilishi hisobga olingan. Bishgan, bishgan bubishgan!.. o’zimni bobish deyishgan ba’zi-ba’zilardaki, e’tibor bergan bo’lsangiz klounlarning taqdiriy o’xshashlik sifatida joylashuvlari va genetikaviy ravishdan qandaydir desakki ham, baribir qon bilan o’ylayotgan kallamizni bittaga bog’lanishi klounlarning genetikaviy sirimiz bo’lgan qonlariga xos shu mavzuda gapirtirib yubordi desak, bu – joylashuv va gapirish o’rtasida o’zimni bishishim, pishishim ya’ni klounlik amaliyotining eng so’nggi o’rta qismida turgan o’zimning klounlarga o’xshatib qo’yilishim tarzi bo’lgan ovqatni hayotdan, hayot shaklidan yaratish sirim, o’zimni o’xshashliklar sababli pishirib, so’ng oshxonada taom qilib birgalikda yeyishimiz kuzatiladi. Shu paytda qandaydir, bo’lib turayotga yo’l-yo’rig’imizga ko’ra topib, Klounlarning ham o’zim tomondan ularning o’zimni bishirishlariga, pishirishlariga qarshi nimadir aniqlab, topib bersam desakki, bu – ahamoniylar, ahamiyat yuzasidan o’z-o’zidan o’zimning odimlash, aniqrog’i harakatlanish “o’xshashligimga!” to’g’ri kelmaydi deysizmi (kinoyaviy gapirib yozganim shu). He-hi-he, demak, Klounlar bir-birovlariga: nima uchun men shunday dil qilayotganimda, sen bunday, shunday dilimdagi, kechinmalarimni qo’zg’atib yuborgan va ushlab o’yin qilayotgan birinchi qalbim tarafidagi o’zini bir tomondan sezdirib olib qochayotgan va shu bahs-mojaroni o’zimning bo’ynimga tashlab masalani hal qilishimga qarata dushmanchilik chiqarayotgan, yechimimni bildirib yana bahsga, o’zisiz kiritivorgan bellashuvga tortayotgan, Shohidning kinoyaviy bahsi yuzasidan nega sen shunday “o’xshashnamo!” tarzda harakat, yurish-turish harakatini qilding, deya o’zaro bo’layotgan o’zimdan olingan harakatlanish uslublarimni yechib hal qilishga urinishadi, “tarz”, aniqrog’i ularda shu har xillik, irodaviy to’liq bildirilamgan tasodif bo’lib qolayotganidan qiynalishadi. Endi, ha, nega o’zim tasodif so’zini ko’pincha o’zim tomondagi yondashuv sirim sifatida ishlataman, chunki biz orlilarning, haqiqatgo’ylarning taqdir chizig’idan chetlashish uslublarimizdan iroda, odimlash va sezgi hamda yoshlardagi tanlov turlari bizning shular bo’yicha barcha aniqlik, boshqaruvni bildiraolmasligimiz, to’liqlayin ifodalayolmasligimiz, deylikki, diqqat-e’tibor va idrok yuzasidan bu tasodifiy yo’nalishlar bo’yicha gavdamizning har yog’iga va nuqtasiga qaratib o’zimizni boshqaraolmasligimiz va umumiy tarzdagina shu uslublardan, odimlash va h.k lardan foydalanishimiz mumkin degani. Mana hozir o’zim kravad’da yotib gavdam bo’yicha qanchadan qancha tasodif qilayapmanki, oyog’imning bir yog’i qimirlab yotganini o’zim boshqarsamda, shuni o’z holiga qo’ygan ravishda, erkin boshqarib, nazorat qilib turibman xolos, ammo asosiy diqqt-e’tiborim klaviaturada harflarni aniq terish odimlash ya’ni tasodif, yo’ldan chetlashish uslubim sanaladi. Shuning uchun, mana hozir vaqt ham o’tib qolganga o’xshab turib qoldimki, umuman ongim bo’ylab e’tiborim bilan bog’lanmasdan ish ko’rsam, e’tiborim ongimda tursa ham yoki boshqa odimlash turlari bo’yicha nazorat qilib bersa hamki, baribir erkin ravishda sanasakki, juda ko’p ravishda taqdir yo’lidan chetlashish tasodifi, o’zimga berilgan boshqaruv hisobga olinadi. Tasodif nafaqat o’zimning boshqaruv uslubim, yo’ldan chetlashuvim yoki foydali tartib, yo’l uslubini o’zim aniqlab topib tutashib olaverishim, balki tabiatning ya’ni borliq uzra shart-sharoitlarning boshqalar tomonidan o’zgartirilishiga, almashtirilishiga ham borib taqaladiki, shuni tasodif demay ilojingiz bo’lmasmi, ha. Tasodif so’ziga sinonimlarni topsak, chinakam yangichalik, o’zingiz bilan o’zingiz bir vaqt chizig’ida, bo’lib o’tayotgan o’tmish va kelajakda o’xshashlik bo’yicha bog’lanib qolmasligingiz, bir xillikka qarshi har xillik, faqatgina o’z yashash uslubingizda kutilgan bir xillik, o’xshashlik yoki tartib hayoti, jarayonlari xo’p hamda shuning nazorati ostida bo’lib turuvchi har xillikni inobatga olish kayfiyati, maza-ta’mi, yurgan yo’lingizda chag’il va toshlarning har xil chiqib qolishi, bu shunga o’xshash ma’noda narsalar, gapirish va umuman joylashuv bo’ylab o’xshashlikning kuzatilishi juda sodda va oddiy bo’lishi kerakdaligi, - murakkab o’xshashliklardan o’zi asrasin. Endi, o’xshashlik chiqib qolaverayapti deb aytdik, tan oldik, ammo o’xshashlikning o’zining o’xshashligi ham yuz berib turadiki, shuni boshqarish hech kimning qo’lida emas, falokat sanaladi. Umuman o’xshashlik shaxsga atab asosan tuyg’ularidan bilinib, izma-iz borib chiqishi mumkin yoki bo’lmasa, tabiat (to’lqinsifat ayollar) tomonidan bizlarga, shaxslarga kechinmaviy moslashtirish yo’li bilan to’g’ri, kutilgan yoki bilinib, shundoqqina oldindan sezilayotgan o’xshashlik, tarz bo’lishi mumkinki, ammo shu ikki yo’nalish, holat ham yuz berishi ortib ketaversa yoki balki kamaysakidur o’xshashlik o’zini o’zi chiqarib, bizlar shaxslar va tabiat tomonidan kutilmagan, duch kelishi istalmagan holat, voqea, narsalarning oyoq osti qalashib chiqib qolishi, gavda harakatlarning tanlovli-chiziqli o’z-o’zidan boshqarilishi bo’lib o’tishi mumkin. Endi, o’xshashlik so’zini sanskritchasiga yoysakki, “o’, hayot shashtligi” bo’lib birovni, o’lichini hayotga o’zaro shashtlarni bag’ishlab qaratish, boqtirish va kiritish sanalganligini bilingiz xo’p. Botinish, bosilish uslublari deyiladi shu, - buki Dunyo shaxslarning hammasi bo’yicha qorishuv asosida shakl almashtirishga muvoffaq bo’lgan holda yaratilganiga ko’ra shaxslarning, mavjudodlarning o’zaro bijection i ya’ni to’g’ri chiziq bilan qiya juftlashtiriluvi orqali bir-birovlariga yetkazmoqchi, qoldirmoqchi ya’ni shunday qiya chiziqli moslashuvli o’rinlari, gavdali bo’laklari to’g’ri keltirilgandan keyin, chiziq olib tashlanishi bilanoq beraoladigan, bosilib, o’pirilib tushgan holat-tarzlari, et-suyak va teridan olingan hayot shaklidagi biron narsa, voqelik sanaladi, - sinovda. Endi tasodif so’ziga kelsak esa, “taz oddiy agar” bo’lib, bu – o’xshashlikning boshni avrat ya’ni bashorat qilishi emas, balki tazning ya’ni avratning oddiylik sari yurishga, narsalarga duch kelishga qodirligi derdi-ku, ammo o’zi shundayligiga xoslashuvi bo’lib “shartlashmay” ham shartlashuvi, agarchilashishi. Shuning uchun ham tazingizni bo’rtib, oldinga surishli yoki chiqarib yurishingizni “maslahat” o’rnida ko’ringiz xo’p. Mana shu o’rinda qilishib ham esimga solishib ham solishdi, berishdiki, misol sifatida “maslahat” berardim demoqchiligimda, o’zlari o’rnida ko’ringiz xo’p iborasini ishlattirib qo’yishganiga qarasangiz, umuman olganda ya’ni misoldan tashqari ham, qachon bo’lmasin o’zim rejalashtirilgan, ahamiyat tarziga ko’ra amaliyotni boshlab oxirigacha o’tkazishga urinib borayotganimda, darrov oradan yulib, kesib tashlab o’zimning fikrimni yoki shu amaliyotimni bo’lishga urinib, qoldirilgan rejam ishlarini, amaliyotini o’zlariga bilim sifatida tushurib, bostirib ya’ni o’xshashlik shashti qilib yuborishadi. Xullas, kompaktniy ya’ni, qisqa va qulay, ixcham va soddalashtirilgan, lo’ndagina shart-sharoitlar hududidan, shulardan olingan qonun-qoida misoli hozirgi shashtlashuvlarimizni, sharoitlarimizni va hayotimizni kengaytirish ilinjida, aslida bu – aholi uchun keyingi Dunyoni kompakt hududli tartibdan olingan kattaroq, hozirgi Jahonimizga nisbatan kengroq hudud yoki jumlayi-jahon qilib yaratishimiz kerakmi, ha. Tartib qanchalik ixcham va qulay bo’lsa, yaratilib borajak Dunyo shunchalik keng bo’ladi. Ukam Polinning aytishicha, olimlar isbotlashibdiki, butun koinotdagi elementlar, materiya turlari ulushi nisbati qanday bo’lsa, inson tanasida ham moddaviy, organizm faoliyati bo’yicha nisbat, proporsiya mavjud. Bizlar “Yerdan olingan desak, Yerlik emasmiz faqat”. Endi. Foyda va zarar hamda or va nomus, so’ngra (ma’lumot) tanish va bilish mavjud deb olib qarashlamalikni, tavrani boshlaylik. Shu uchchalasini hayot shakli qilib bir nafislashtirishga odimlashimiz kerak axir xo’p.

 

 

Demak, FOYDA-ZARAR, OR-NOMUS va TANISH-BILISH so’zlarini ustma-ust qo’yib, mana shu yuqoridagi surat ko’rinishida hayot shaklini, chegaraviy chizmali ma’nosini ya’ni o’ylov ishining ko’ngil orqali boshqarilishini bilsak bo’ladi hamda qanchalik shaxslar bijection, o’zaro yagonasifat, bitta-bitta juftlashib tenglik hosil qilganliklari - bizga maroq xo’p. Umuman olib qaraganimda, o’zimga shu muddaoyu-maqsad, yo’limga to’g’anoq yoki murosasizlik bo’lib ulgurib turganida bir ishni qilayotganda, bir taraflama agar, foyda-zarar bo’yicha foydani, so’z birikmasidagi ijobiyini tanlab gapirsam yoki harakat turini namoyish etsam, darrov or-nomusning va tanish-bilishning yomonliklari, asosan salbiy taraflari boshqalar ijrosida har qanday ichki shaxsga yo’naltirilgan holda yoki tashqi klounlarga eshitilajak o’zimga yomon ta’sir o’tkazishi, qo’shilishi va inobatim hamda ahamiyatimni zararli hal qilib orli va bilishli, asabimga yomon tegishi bor haqiqat, turgan gap.