Endi kim xo'sh?

 

232-233. Endi shu damlardan boshlab, mana bu og’zaki manologlarimni o’zimga, ichimdagilarga gapirib yotganimdan so’ng shu gaplar bo’lib o’tdiki, 16-16 ya’ni 16 yillikdan ikkita ajrashuvlashuvli xulosamni bayon etsamki, shu sizga ham o’zimga ham manzur etilmasdan qolmaydi. Demak, shundan boshlay qolaylik. Bu Dunyoda har kim o’zini biladi, o’zining qarichi bilan boshqalarni ko’radi va shu boshqalardan, birovlardan o’ziga xos tarzdagi qarashni, hayotiy boqishni yoki u ongni deysizmi, aqlnimi yoki idrokni so’rab olaolmaydi, aniqrog’i bir xil tarzdagi faoliyat turi sifatida qo’shaolmagan hech hamki bo’pti shular hozircha. Har kim o’zi uchun ulug’ligini bilingizki, mana shu joylashuvimizda ham Shohid bilan o’zimni bashoratchilar sifatida aytajakligimizga qaramasdan, boshqalar yoki insonlarning har bir bizga va bir-birovlariga ham oddiy nazar qilib qo’yishganliklarini bilsangiz bas. Ammo ular ham o’zlariga xon, o’zlariga bek zotlar sanalishadurlarki xo’p bo’pti. Masalan, o’zim Got dan xulosa qilib, Zapisni tushuntirib berishli aqliy yoki ongli ravishdagi faoliyat yurg’zishimni o’zimga zo’r, ma’qul yoki yaxshi deb o’zimcha bashoratchiligimni hisobga olaman. Insonlarga esa shu jihat mutloq kerak emas, insonlar o’zimning bir nazarimda, ularni birgalashtirishli qarashimda desak har biri hamki o’zining darajasiga xos og’riqqa ham, azobga ham chidab beradigan ravishda, ya’ni shularni, qiynoqni oddiy hayotiy ravishda qabul qiladigan zotlar sifatida e’tirof etilmoqdaki boshqasi bir tiyin. Bizning bashoratimiz, Gotimiz bilan ularga achinishimiz yoki yaxshi bo’lsin deya ko’ngilbo’shlik qilishimiz afsuski xato va kerak emasdur, chunki ular o’zi bu – oddiygina qilib o’zlarining hayot qobiqlari ichida o’zlaricha jon qabulini boshlaridan o’tkazib kelayaptilarki, biz tomonimizdan haqiqatan qiyin deb qaraladigan barcha og’riqlariyu, qiynoqlari soddagi hayot almashinishlari, jarayonlarining o’zlariga xosdalab o’tishi bo’lishi aytiladi. Demak, har kim og’riqni ham, hayotini ham har xil qarshi oladiki, umumiy jihatdan turdosh qaralishlar yoki toifalar, sezgilar-u tuyg’ular ham, jonli qaralishlar ham yo’q sanalganligini bilsangiz bas. Faqatgina mantiq, xarakter bor emish xolos. Biz ikkov, Shohid va Bobur bashoratimiz, foydamiz yoki gotli (o’xshashlik) xulosalarimiz bilan qanchalik maqtanmaylik, bu – yetib borgan joylashuvidagi insonlar ko’rib turgan isbotida hamki ilojsiz qolishi mumkin sanalib, ular bu insonlar holat yuzasidan o’zimning qimirlashlarim, oyoqda bir xil turaolmasligim degan oddiy tanalarining nisbiy holat burilishlarini ro’kach qilishlari turgan gapki, shuni topaolmading deyishadilar. Aslida biz ikkov tomonimizdan shu kulguli va o’zlari tomonlaridan ham buni, kulguni namoyish etilishi kerakligini so’rab qolganga o’xshaymiz, zero shunchasi bo’lgandan keyin qolgani, ular aytayotgan bema’niga o’xshashi turgan gapdur. Ammo shuni bunday qarash kerakki, insonlar bizlarning hayotiy xoxishimizga molik tarzda hammasini, o’zlaridan bizning farqli bosimimiz tarzida yetkazib berayaptilar xolos, uyog’i bilsangiz ham, bilmasangiz ham ularning o’zlarining ishlari. Zero haqiqatan ham ular shu joylashuvlarida, bashorat onida yoki isboti chog’ida xarakterlarini boshqa yo’nalishga sarflab go’yoki shu atrof bilan ham, bashoratga ham xos bo’lmagan boshqacha hayot kechirmoqdalar. Shuning uchun elektronchiklar yoki kishilar bu paytgacha o’zimning xarakter mantig’imdan o’zgasini baholamay olishib kelishganlarki, bu – birinchidan ularning asl vakilliklariga xos nusxalarining bizlar tomonlama o’zlarining xarakter bildirishlari, mantiqiy xohishlari yoki bizlarga xos achinish (qandaydir bog’lanish) tarzlari, hislari bo’lib xizmat qilganligini hisobga oling doimo. Haqiqatan ham yoshlikdan beri berilgan hayot, barcha jabhalari va tuyg’ulari bilan birga boshqalar bilan aloqada qanday bo’lishini bildirgan, oddiyshavanda isbotga asosan ko’rsatgan bo’lsa, bizlar shu atrofdagilar ya’ni boshqalar bu voqea yuzasidan shunday qarayaptilar, birga foaliyat yurg’izayaptilar yoki bir xil aloqadagi bordi-keldi tushunchalarini, jonli qarashlarini hosil qilayaptilar deyish xato bo’lardi. Haqiqiy farq xarakterda hisoblanganmi, bas, shunday hisoblangani ma’qulligini bilingiz bo’pti. Insonlarning tanalarining ham bir-birovidan farq qilishi muhim emasligini aytish darkorki, shu ham bo’lsa birgina har kimning o’zining ularga hayot boqish, nazari sanaladiki xo’p bo’pti. Xarakterdan ortig’i yo’q deyishdi mana hozir ichimdagilar. Xarakter degani “harni ektir” bo’lib har narsani ektiraverish, so’raverish yoki talvasa qilib talab etaverish bo’lib, o’zlari uchun bu – oddiy o’z tomonlama, mutloq boshqa aloqaviy ham sanalmas ongli, idrokli yoki aqlli, sezgilarli (ko’rishli) hayotbag’shlik kasb etaveradi. Xarakter sababli ongli yoki boshqa tarzli vujudlashuvli aloqalarni ko’rgan kishi boshqasidan o’zgacha jonli qabulni mutloq boshqacha hayot, jon og’riq yoki og’rimasligi sifatida qabul qiladi. Ichimdagi ayolshavanda misolidagi xalq hamki, “ishonma ularga” deya aytishmoqdalarki, bu – bora-bora Payg’ambarli bashoratlaringni katta ketishi, balandparvozligi yoki obro’siga intilish haqiqatan ham o’zim yozganga o’xshash insonlar tomonidan to’g’ri qabul etilmasligi sifatida inobatga sazovor. Demak, shu xulosa bo’lsinki, har bir insonning o’zining hayoti yoki umr yo’li bo’ladiki, boshqalarga bir tiyin ham tuyulmasligi ta’yin gapdir. Ha, shuning uchun ham Dunyo kengligidagi aholi soni har qayoqqa uzoq-uzoq qilib qo’yiladi. Shuning uchun yoningizdagi ota-onangizni ham mutloq boshqa ko’z bilan hayotingizni boqishlaridan bexabar ham bo’lmangizki xo’p mayli endi shu hozircha. Oxirida yaqinlaringiz, ota-onangiz sizga umuman boshqa inson bilan umr o’tkazibman deb yurishlari hech gap emaski, siz ham ularning ichidan yoki boqiy onli hayotlaridan qaraganingizda siz bilan bog’liq haqiqiy yondashuvga xos tarzdaliklar bo’lib turganiga ham xos o’tmasligi darkor shuncha paytlashuvli umr zavolingiz hamki bo’pti mayli. Mobodoga o’zimni kechirasizlar-u ikki marotabasiga hamki, birinchidan bu kelasi gapim bilan sizlarni yana bema’ni ravishda o’zimga Shohid qilib ishontirmoqchi bo’layapmanmi, o’zimning to’g’rili hayotimni ko’rsatmoqchi bo’lmoqdamanmi, ha. Ikkinchidan esa mana shu hoziroqgi jumlaning o’zida Got yotibdiki, shundan chiqaolmasdan Gotli hayotim bilan bog’langan Zapisli tushimni aytib berayki, shunda siz qorong’u aralash bir xonada yotganimda qandaydir ayol zoti to’xtamlarga duch kelib, duduqlanib uzun-uzun gapirishga harakat qilib qo’ydiki, bunda o’zimning ushbu gaplarim ya’ni jumlalarim yozilishi haqida shuni o’ylab qoldimki, u ayolning nazdidan ovoz orqali va qandaydir siluetli yoki siymoli yorug’lik tushib turgan eshik oldida ko’rinishi umumiy muhit hosil qilib uning xarakterining ichini, undan yotgan o’zimga qaralishimni tushuntirib bergani bo’lsaydi ham xo’sh. Ishonasizmi yoki yo’qmi, shu tushim endi esimga keldi, ya’ni shunaqangi o’z yozilish joylashuvidagina yetib berildi xolos. Zero o’zim o’zimga ishonsam, kelajak uchun esimni yaratayotganimni bilsam bo’lganiligini allaqachon payqagandursiz (ha, ha, uzr, sizga ham aytmayapman payqashingizni deb qo’yaqolaaaayyyy). Hozircha hammasi bashorat qilishli Got o’yinlaridan birovning mantig’iga, xarakteriga yo’l olishli foyda usullarini allaqachon ma’lum va mashhur bo’lib shu birovga, egasiga va boshqalariga bilinishi ediki xo’p mayli. Shu ular hamki, javoban yoki o’zimga atab oddiynamo bo’lib ko’ringan Gotli xarakterimga qarshi xarakter chiqishlarini kishilari tomonlama yo’llab bildirishadilarki asti qo’yaqolingki, zarar boshqacha ham bo’laolmasligidan barchasi ma’lum va mashhurligigacha borayozgan ham bizlarning barchamizga xosdalanmoqdaligi bo’lg’ay. Kimdir darajasini, martabasining ulug’lashtiruvchi Gotiga erishuvchanlikka xosdalangan holatlari shodasiga xos o’zini tutishni bilsa, boshqalarning ya’ni yaqinlarining xarakteriga tashna ham bo’lmay o’zini maqtayveramasa yoki o’zgalarga o’rnak bo’lish uchun yuqori pag’onalarga ko’taravermasa yetarlicha hayotidan zavq-shavq olishga erishishi turganligini bilingiz bo’pti xo’p. Maqsad bu – (inson) xarakterli o’z mantig’ini otavermasdan, birovlarning xarakterli mantig’ining berayotgan zararini, u (inson) o’zining Gotining foydasi orqali hal qilib berishli ishlashlarga erishish sanalurligi bo’lsin. Zero bizga foyda va zararlar almashib turadi tamom. Xarakterlarning tezlanishini ham kuchlanishining baroridagi ong ortidagi insonining nimalar bilan muhimlik qilishini ham aslida o’z hayotida qanday o’tajakligini bilib beraolmasligimiz ma’lumki, shu o’tkazilajak holat bizga oddiygina Foyda yoki Zarar bo’lib ichki jon chekilishining sabog’iga xos bir hodisa sifatida qaralajakligini bilsangiz yetarli. Foyda yoki zarar bilan Biz birovlarning hayot o’tkazishining o’zini sezishga yoki jonli his etishga qodirmiz xolos, ammo qanday hayoti borligini yoki o’tkazilishini bilmaymizki, bu – ularning o’zlarining jonli kechirajak hayotlarining qabul etilajak sirlashuvlariga borib taqaladimi, ha shu. Kim qanday ta’sirlashuv orttirayapti yoki qilayapti, ya’ni hayoti bilan qanday bog’langan faqatgina o’ziga ma’lum. Endi, gapning tuzugini aytaylik. Undan oldin o’zi e’tibor berayapsanmi (Bobur), qanchadan keyin nimalar qilib yana yozishga turayotgan jumlalaringga. Ha, masalan, hozirgacha anchagina tashqarida yumushlarimga xos bo’lib namozshomni ham qarshilab yozishga o’tayotganim shu bo’laqolsin xo’p. Gap shuki, buyog’iga yoring, Bobur, sening yoring, balki boshqalar shu mantig’imni yoki o’zim o’qiganimni erishib tushanolishsalar, agar o’tsa ularga shu xarakter qarashlarimdan bir mehrigiyosiki, “Xudo bo’layozayapti”. Shu borada bildirsakki, birinchidan keyin rejalab yozajakligimizni ham esimizda kam, yoki mutloq ushlamaslikka harak qilib yozishimizgacha kelishimiz kerakki, shu ham Got bo’lgani uchun o’zimni keyin urib tashlaydi. Chunki desak, bularning sababi oddiygina aytilayotgan o’zim bilib biror ishni qilaman, hoziroqdan qaror qilib qo’yayapman va soddagina hayotiy rejalarim asosida olib yuriyman deyishning xatoligi sifatida shu rejalarning aynan Foydasini ya’ni nafini oldindan keltirayotganligingiz bo’ladiki, aslida bu – Got sanalib, siz Gotning ya’ni Zapisning faqatgina yaxshi taraflama bog’liqli bashoratini aytib o’tayotgan bo’lasiz xoloski, ammo foydani avvaldan chiqarganingiz bois Gotning yomon tomoni ko’zga tashlanadi, sizga qattiq botadi yoki joningizni larzaga soladi. Shunday o’zi bo’laman yoki qilaman, mana shu onlar o’tishi davomida amallayman deb biron ishning ustida yaxshi mazmunda oldidan Foydasini, kayfini olish mutloq xatoki, Gotda bu ishingiz bo’lsada, ammo yomon tomonlama burilishda bo’layotganligini o’zingiz ko’rib hayron qolmang ediki, darrov to’g’irlanishga urinib Gotni o’zimcha talqin qilibman deb xatongizni bo’yningizga ilib jon bo’yicha ozgina o’tkazgan alamingizni yoki qirchiratishni aylantirib, mayli xo’sh bu – Got ya’ni Zapis edi deya hisobga tutaversangiz xatongiz yoki aybingiz yuvilishi mumkin. Endi shu oxirgi jumlamni ham o’zimga ya’ni sizlarga yetkazishning tushunarli deb hisoblagan yo’limdan boshlab boruvdimu, ammo shu yo’l ham emas va yo’l-yo’lakay yozayotgan ma’lumotlarim ham emas, balki o’zim xohlagan darajadagi bo’lib o’tishli hayotimni kasb etadigan shu masaladagi to’liq ifoda namoyish etiladiki, natijada bu borasida sal ikkilanib zararlini tushungan ravishdagi foydani ko’rib kelayotgan, aniqrog’i o’zimdan emas, balki Gotdan deya uzoq davrlardan deylikki boshlab jarayonlarga bilmasdan nafli ahamiyat berib kelayotgan bo’lgan sanalsam ne ajab. Shu desangiz endi, ichimdagi kishilar umrli Gotimni simulyatsiya yoki yolg’ondan yaratuvchiliklari bo’yicha maktab deb bilishib o’zlarining insonlarining mantiqiy jarayonlarini shunday bildirishayaptilarki, kishilar insonlarimizning darajali qobiqlariga ko’ra og’riq yoki jon g’ami ta’sirchanligi, mantiq shunday bilinmasdan, past darajada tegishini hisobga olib, zararlari bilan Got imni simulyatsiya deya mantiqlari orqali ushlab, baho berib, yana shu ziyonni o’zlaricha oldindan o’zimga bildirganlikka ruju qo’yib berishayaptilar xo’sh. Mana shu hozircha. 233. Demak, bugun Paykentga borib keldik. Shu ayon bo’ldiki, insonning ishonchi ortidan keladigan mantiq istalgancha o’zgacha ta’sirchanlikli yangicha hayot berayotgani bo’lib, shu inson atrofdagilarning muhitga xos bo’lmagan umuman boshqacha, biron insonga noma’lum kayfiyat, hayot kechirish yoki yashashni, rejimda saqlanishni kasb etadi. Bog’lanishlarda yoki umumiy mavzuli bo’laturgan haqiqat yoki moddiy ashyo yuzasidan aloqlarda “o’zimning” ongimga xos boqayapti degan xulosa mutloq xatoki, ular boshqacha ongda yoki e’tiborda bog’lanish qilishadilar. Hamma uchun barchasi Got bo’lganidanmi, bo’lib o’tayotgan suhbat chog’ining istalgan bir haqiqatiga, gapiga nazaringiz ilib yoki e’tibor berib qolsangiz, ularning mantig’i yashayotgan Got ning shu suhbat yoki muloqot davrini to’liq o’rganga, eshitganga yoki bilganga xosdalanib, barchasini yaxshi anglab borayotganga o’xshaysiz. Go’yoki boshqalarning, yaqin suhbatdoshlaringizning mantig’idagi elektron qorishmadan bo’lib o’tgan voqelikning kuchini, Got davrini ovqat bilan qorin to’yg’izganga o’xshash tortib turish va tetiklashuvli holatlarga yo’l qo’yish ham mumkin. Albatta, ovqatni keyin uyingizda yersiz, ammo uning kuchi o’z voqeligi ustida benihoya ahamiyat kasb etiluvli yediriladi. Demak, kompyuterning har bir insonning jonidan ya’ni mantig’idan hosil bo’lishiga e’tibor bersak, o’z kompyuterimni birovga ya’ni kishilarga yaxshi boshqarib tutqizaman deyishda shu kompyuterimni ko’rayotgan kishilarning ichimdaligini bilib, ularning qanchalik darajada o’zimning mantig’imni to’g’ri baholovchilikli jonimning asl joylashuvlarida turishini ongimdagi mantiqning kompyuter operatsion tizimidagi elektron Handle lariga xos bijir-bijir shu elektronlarni boshqalarga Foydam yuzasidan taqdim etib, shu boshqalarga ovqat sifatidagi borlig’im, ishlashim ya’ni Gotimga aloqador o’z mantig’im qilib bag’ishlasam ham bo’ladiki, endi Foydali aloqaga kirishuvchi boshqalar ya’ni o’zgalar o’zimga esa o’zlarining Gotlaridagi elektron onglarining mantig’ini ovqat qilib kuch sifatida berishadi.