Menga qara, ey, sen

 

51.  Inson bu – ko’tim va haddim. Men uy sharoiti, devorlar yoki narsalar orasida haddimni bilib yashayman desam mubolag’a bo’lmasdi. Har bir narsadan to’g’ri foydalanish yoki qanday muomala qilib yoniga kelib turish, obyektlar bilan tushunchaviy mo’ljal olish va nisbiylik insonlarning o’zlari o’zlariga yo’qdir bo’lishlari, men uchun esa mavjudliklarining foydasidir. Insonlar kishilardan iborat, yer asosligidan tashqari, atrof-borliqning, tabiiy shart-sharoitlarning raqamli sun’iy avtomatlashuvli yasama unsurlarining 3 o’lchamli fazoda shakl-shamoyillariga nisbatan payg’ambarning sezgilariga tutash bo’lgan tushunchaviy yo’nalish usullari, yashashning yoki xotiraning tushunchasi bo’lib berishadi. Misol uchun, bizlar payg’ambarlar televizorga qarab borayotganda darrov hayot kechirib ketib bilmaymiz, balki yashashimizda singib, olib kelgan xotira yo’nalishlarimizga qarab ish qilganimizda televizorning nimaligini yaxshi anglab, pulti vositasida uni yoqib tomosha qilib turish maqsadida so’ng oyna-yu jahondan foydalanamiz. Payg’ambarlar tabiatga yoki nimayki bo’lmasin, shunga qarab darrov o’z foydasiga ko’ra ishini, amalini qilib ketavermagan hech payt, faqatgina xotira yoki oldingi yashashlaridan olgan tajribasini yaxshi tushungan holdan so’ng qaror qabul qilib bir varakayiga mehnat  faoliyatini endi tezkor ifodasi bilan qilib chiqqan sanaladi. Bizga birinchi navbatda adaptatsiya, moslashuv muhimligi yoki ahamiyat kasb etishi aniqdir. Yashashimni yoki xotira-yodimni bilganimga xos haddim sig’gan vaziyatga qo’l urishimni barcha hayot shakl-shamoyillari bu insonlar orqali bilib qolishayapti. Atrofimdagi nimayki bo’lmasin, boyliklarim yoki narsa shakl-shamoyillari meni haddimni bildirish uchun o’rab olgan holda ularni doimiy sezish kerakli bosim shaklini berishadi. Natijada bizning koinot dunyomizda qaysi unsur bo’lmasin, yer yoki sun’iy yasama narsalar, tananing o’zidan iboratgina payg’ambarlar va jonlili (jonning o’zidangina yasalgan) payg’ambarlar, shularning barchasi meni bu insonlar sifatida bo’lib berayotgan haddimga sig’dirish orqali nazoratda va nazariy shakldagi bosimda ushlab kelishadi. Ichimdagilarning eng katta mendagi qiliqlari yoki ishkalli yondoshuvlari, ishlashlari bu – shuki, ular doimo mening ko’zim orqali hayotimga yoki hayot kechirishimga boqmoqchi bo’lib turishadi va, ammo-lekin o’zlarini shu oxirgi yondashuv cho’qqisida yoki tepaligida orqalaridan o’zlari uchun ma’lumlashgan narsalarga bo’lgan mening haddimning xotirasining bosimi orqali o’zlarining ko’zlarini ham aylantirib mening ko’z qorachig’imga ustma-ust tushirib moslashga urunish orqali qaramoqchi bo’ladilar. Mana shunday sezgilarni egallashni eplayolsalar, mening hayot kechirish ishlarimning barchasini haddimdan yoki yashashga yondashuvli xotira-yodimdan tortib turib avtomatik tarzda tez va ketma-ket Gotlashtirib yoki oldindan kelajagimning bashoratini yasab bilishadi. Go’yoki hayotiy yondashuvlarning o’zlari meni qayta-qayta urintirmasdan kelajakka durtib-surib yashattiraveradilar yoki hayot kechirtiraveradilar. Shuning uchun bir narsa-predmetga qanday yondoshaman, qanday haddim bor, shularni o’rganib qottirib qo’yish ichimdagi yot unsur vakillarining ishlashlariga aylanmoqda. Men uchun o’rganadigan narsa yoki hodisaning o’zi mavjud emas, endi yo’q yoki qolmayapti. Nimayki qilmayin, qayerga bormayin o’zimning bilimlarimning aylanib yoki doira bo’lib sig’inib (sig’im bo’yicha qovushib), turishi yoki kelishi bo’lmoqda hozir. Qandaydir o’z bilimlarimni yoki oddiygina bir bilimimning andazasini, agar yaxshilab tushuntirsalar, boshqa ishda ham xuddi shunday ravishda qo’llab, ko’rib ketaveraman. Insonalar, gvardiyamdagi odamlar o’zlari uchun, men o’zimni bilgan inson bo’lishim barobarida yo’qdirlar yoki mavjud emasdirlar. Ular mendan uzoqlarda men o’zimcha tushunmay-netmay, bilaolmay yasab yuborgan Bo’lgan, Got larim va shu Got chillik yuzasidan xos va mos ravishda yer shakl-shamoyili bo’lib hayot kechiruvchilarning ularni ishlatish yoki harakatlantirish uyg’unlashuvi ko’rinishida tappilari. Mening yonimda esa mening yodim, haddim yoki yashashimga bo’lgan xotiraviy yondashuvim bo’lib berishadi. Nega insonlarning kutilmagan ishlovlari, tasodifiy buzg’unchiliklari (patarlashlari) shu paytgacha o’rnashilgan butun jahondagi har bir xalqning o’zining xavfsizlik choralari bo’yicha urf-odatlari bilan bosilib, yakunlanib bo’lgan? Mana shu ham juda nozik savol sifatida insonlarning o’zlarining tasodifiy odamlar shaklida yashab, hayot kechirib yurmasligidan dalolat beradi. Har bir payg’ambarga jon og’rig’I o’ziday haqiqat yoki shirin tug’ilsa, nega shunday jon og’rig’iga moyil ishni dunyoda bo’ysunib tarqalib ketgan har bir shaxs yoki inson bo’lagi shu payg’ambarga o’tqazib, qilib ketmayapti?! Shuning javobi birgina men topib bilayotgan bu hodisada o’z ijroviy ifodasi bilan moslashgan. Men narsa-obyektlar sifatida kishilardan olayotgan foydamga ko’ra insonlarni o’zimning haddim deb sinasam, yer yoki hududlar ko’rinishidagi hayotning shakl-shamoyili insonlarning, tanali a’zolarning ishlashlariga bo’lgan o’zlarining qiyinchiliklari, sof zararlari bo’yicha sun’iy narsalarini yoki raqamli kishilarni (2-nusxalarini) yaratishlari orqali yerlar yoki  hududlar o’zlarining hadlarini, tushunchaviy nisbiylashuv bosimlarini yoki yashashga bo’lgan yod-xotiralarini hisobga oladilar. Farishtalar yoki bu – kishilar bizlarga, menga vahiylik bilan doimo aytib kelishardiki, “tabiatga nima bo’layapti, nima qilayapsizlar”, deb. Chunki tabiat yoki Yer sayyorasidagi ofat-talofatlarning, chiqindilarning barchasi 4-qatlamda 3-o’rindagi farishtalarning hayot yondashuvlari sanaladi. Bizlar payg’ambarlar uchun esa 2-qatlamdaligimizda 3-qatlamdagi farishtalar yoki kishilar sifatidagi sun’iy yasama buyumlarning barchasi hayot kechirishimizning shartlashuvi sanaladi.